تصاویری که عربستان را به غرب شناساند


gfoto_279.jpg

‏ آزاده عصاران

‏”عربستان سعودی… چه مفاهیمی را به ذهن شما می آورد؟ اقیانوس ماسه؟ نفت؟ مکه؟ ‏القاعده؟ ‏
اگر مثل خیلی از غربی ها فکر می کنید ، بیش از این نخواهد بود، چون اطلاعاتی که اکثر ‏غربی ها در مورد کشورهای خاورمیانه دارند، در همین حد است. اما شاید گزارش و عکس ‏های مبسوط این شماره همه تصورات شما را از عربستان تغییر دهد . عکس های رضا ‏دقتی … “‏
این شروع سرمقاله مجله نشنال جئوگرافیک در اکتبر ۲۰۰۳ است. در این شماره با یک ‏گزارش ۴۰ صفحه ای، عربستان با عکس های عجیب و نگاه جدیدی به غربی ها معرفی می ‏شود . عکس های غریب این شماره را رضا دقتی گرفته که به گفته سردبیر مجله بهترین ‏انتخاب بوده است:” اگر شماره دسامبر ۲۰۰۱ را به یاد داشته باشید، متوجه شده اید که یک ‏راهنمای تصویری دینی بعد از ماجرای ۱۱ سپتامبر تهیه شد با نام “ابراهیم”.
‏ در آن شماره، ابراهیم به عنوان کسی که در ادیان اسلام،مسیحیت و یهود مورد احترام است، ‏سمبل گزارش تصویری نشنال جئوگرافیک قرار گرفت که بخش زیادی از مسائل درونی و ‏عرفانی ادیان و وجوه تشابه آنها را نشان می داد. عکاسی این پروژه را رضا انجام داد ، ‏چون خودش سال هاست درگیر این مفاهیم به خصوص ابراهیم است . “‏
رضا دقتی در پروژه عجیب ۲۰۰۱ موفق شده بود تا آخرین درجه ممکن در میان آدم ها با ‏دین های مختلف نفوذ کند. او با دوربینش به شکلی که اصلا دیده نمی شد در مراسم طواف ‏دور کعبه حضور دارد و از سوی دیگر کوچک ترین جزئیات خواندن تورات را هم ثبت کرده ‏است.
‏ تلاش رضا برای دیده نشدن و نوع نگاهش به عظمت مفهومی مثل دین ، آنقدر تکان دهنده ‏بود که بعد از ۱۱ سپتامبر مدرک مستدلی برای شناخت مسلمانان به غربی ها به شمار می ‏رفت.‏
‏ به دلیل همین نگاه و دیدگاه خاص، رضا دو سال بعد برای پروژه عربستان ، انتخاب شد و ‏با” کاور استوری” جدید موفق شد بخش های پنهان زندگی اعراب را به تصویر بکشد.‏
این گزارش تصویری با رقص شمشیر شاهزاده بن عبدل عزیز در روز اختتامیه فستیوال ‏شترسواری روی قالی های ایرانی شروع می شود که اطرافش مردان عرب دیگر هم در حال ‏پایکوبی هستند.‏
در این گزارش تصویری نگاه محوری ، برقراری تعادل بین سنت و مدرنیزم در کشوری ‏است که سیستم پادشاهی دارد و مردمش به سبک قرن ها پیش لباس می پوشند.‏
‏ اما بعد از این رقص سنتی، دوصفحه به عکسی اختصاص دارد که در شب از بالاترین نقطه ‏شهر ریاض گرفته شده است؛ اگر این عکس زیرنویس نداشته باشد حتما با وجود آسمان خراش ‏ها و نورهای زرد ساختمان و شهر با یک شهر غربی مثل نیویورک اشتباه گرفته می ‏شود.عکس بعد، چهار کارگر فقیر یمنی و پاکستانی را در شهر جده نشان می دهد که در یک ‏اتاق کوچک و نمور شب را سر می کنند و روز به عنوان کارگران مهمان در جایی از این ‏کشور مشغول کار می شوند. در توضیح این تصویر آمده:” بیش از شش میلیون کارگر از ‏کشورهای دیگر در عربستان زندگی می کنند که برای کار به این کشور آمده اند.آنها در ‏کشوی زندگی و کار می کنند که شیخ هایش با وجود پول نفت هیچ کمبودی ندارند و بسیاری ‏از شهروندانش نیاز به کار کردن ندارند.”‏
بخش دیگراین گزارش تصویری به عکس هایی اختصاص دارد که زندگی روزانه مردها و ‏زن های عرب را نشان می دهد. عکسی از یک زاویه بسیار بالا ،هزاران اتومبیل پارک شده ‏در دل بیابانی را نشان می دهد که قبلا شتر ها آنجا می ایستادند ؛ماشین های آمریکایی و ‏ژاپنی که صاحبانشان برای دیدن مسابقه شترسواری آنها را رها کرده و رفته اند.مردی که ‏قران می خواند، شاهزاده ای که به مرد عرب کمک مالی می کند، شب نشینی بیابانی در کنار ‏آتش و مردم بادیه نشین عربستان بخش های دیگری از این تصاویر هستند. ‏
رضا دقتی توانسته با وجود همه تعصب های اعراب ، وارد خانه ای شود که دو نسل در آن ‏زندگی می کنند، زن جوان عرب که در مقابل غریبه ها بی حجاب است و با روش کاملا ‏غربی در خانه ای مجلل با همسر وفرزندش زندگی می کند و مادر اوکه با حجاب کامل ‏گوشه خانه لم داده و چای می نوشد. رضا حتی سیستم بیمه و درمان این کشور را هم از قلم ‏نیانداخته و وارد خانه ای شده که زن مسن دیابتی که از لحاظ مالی وضعیت مناسبی ندارد، به ‏توصیه های پزشک گوش می کند:” دولت بخشی از هزینه های درمان را خودش تقبل می ‏کند.در عربستان فقیر یا ثروتمند باشید ، می توانید از پزشک رایگان در خانه تان بهره مند ‏شوید.” ‏
رضا علاوه بر مراکز پرورش اسب عرب، مساجد بزرگ و معروف در شهرهای مختلف و ‏دستفروشانی که زندگی شان با فروش اسباب بازی های کوچک و ناچیز اطراف مراکز مذهبی ‏میگذرد ، به میان آدم هایی رفته که زمان آزادشان را در شهر می گذرانند. مردان جوانی که ‏دور هم قلیان می کشند و دختران جوانی که باید با لباس سراسری و پوشیه سیاه در شهر ‏بچرخند اما به سراغ جدید ترین مد های آرایشی و لباس می روند و در میان مراکز خرید وقت ‏می گذرانند.‏
‏ زیر عکسی که دو زن کاملا سیاه پوش روی تاب نشسته اند و مردهایشان هم درست کنار ‏آنها مراقبشان هستند آمده: ” اینجا زنان در محیط بیرون بدون صورت هستند و مردان غریبه ‏باید فاصله شان را با آنها حفظ کنند. اما این همه زندگی آنها نیست.” ‏
رضا دقتی عکاس ایرانی است که طی بیست و پنج سال گذشته وقایع بیش از صد کشور جهان ‏را تحت پوشش خبری قرار داده است.او تنها عکاس خبری در جهان است که موقع فتح کابل ‏در سال ۱۹۹۲ در کنار احمد شاه مسعود فرمانده فقید افغانستان وارد این شهر شدوسالها ‏مسئولیت پخش کمک های جامعه جهانی از طرف سازمان ملل متحد در افغانستان را بر عهده ‏داشت. رضا با تأسیس بنیاد فرهنگی “آیینه” در سال ۲۰۰۱ در افغانستان موفق به آموزش ‏نوجوانان و جوانان افغانی در رشته های روزنامه نگاری، عکاسی، فیلم برداری وطراحی تا ‏بالاترین سطح حرفه ای شد.‏
او که سال ها در فرانسه زندگی می کند ، با وجود دریافت جوایز متعدد بین المللی در زمینه ‏عکاسی ، سال گذشته مدال ملی لیاقت فرانسه( بالاترین نشان ملی فرانسه) را به خاطر تلاش ‏برای احقاق حقوق انسان ها در بسیاری از کشورها از آن خود کرد .‏

*روزنامه اعتماد ملی،۱۱ تیر ۱۳۸۵، شماره ۱۲۰ (نسخه PDF)