"پرینتر من رنگها را خوب چاپ نمیکند"
"رنگهای عکسهای چاپ شده با پرینتر من، اصلا به زیبایی عکسهایی که در مانیتورم میبینم، نیست"
"چگونه میتوانم قبل از چاپ بفهم که پرینترم چگونه رنگها را چاپ میکند"
"چگونه مطمئن شوم که دستگاه چاپ عکاسی ، رنگها را چگونه چاپ میکند"
"چگونه…"

مشکلات فوق میتواند برای هرکسی که با چاپ عکسهای رنگی دیجیتال سروکار دارد، اتفاق بیافتد.برای چاپ دقیق رنگها، نکاتی وجود دارد که تقریبا میتوان گفت بدون رعایت آنها نمیتوانیم چاپ رنگی خوبی داشته باشیم.قبلا در نوشته ای تحت عنوان "مدیریت رنگ" به موضوع کالیبراسیون رنگ دستگاههای ورودی(مانند اسکنر و دوربین دیجیتال)، مانیتور و نیز پرینتر پرداختیم.در این نوشتار سعی میکنیم بر موضوع چاپ دقیق رنگی، نگاهی جدی تر و موشکافانه تری داشته باشیم. چرا که دانستن نکات ومطالب این نوشته باعث خواهد شد که در هنگام کار با پرینتر خانگی و یا دستگاههای چاپ، چاپی دقیق و مطابق میلتان داشته باشید.

پس از مطالعه این نوشتار خواهید توانست:
• در هنگام چاپ با پرینتر خانگی، فرآیند مدیریت رنگ را اعمال کنید.
• با استفاده از Rendering Intent ،اولویت و نوع چاپ رنگی را برای مقاصد مختلف تعیین کنید.
• قبل از چاپ با پرینتر، آنرا در مانیتور شبیه سازی نمایید.
• قبل از چاپ با دستگاههای چاپ، آنرا در پرینتر خانگی شبیه سازی کنید.
• و درنهایت تصویر خود را برای چاپ با دستگاههای چاپ دیجیتال آماده سازی نمایید.

در این نوشتار نرم افزار هدف ما، مانند همیشه، فتوشاپ است.چرا که در این نرم افزار فرایند مدیریت رنگ بسیار کامل و حرفه ای است.(و با توجه به ارزان بودن آن در ایران {یا بهتر است بگوییم مجانی بودن آن} بهتر است به نرم افزار دیگری نپردازیم).
پیش نیاز این نوشتار، مقاله مدیریت رنگ است که برای فهم کامل این نوشته، خواندنش موکدا! پیشنهاد میشود.

چاپ با پرینترهای رنگی خانگی
همانگونه که در مقاله مدیریت رنگ گفته شد، پرینتر خانگی رنگها را با ترکیب جوهرها تولید میکند ولی مانیتور، رنگها را با نور تولید میکند.بنابراین نمیتوان از پرینتر انتظار داشت که دقیقا همان رنگهایی را که شما در صفحه مانیتور میبینید چاپ کند.و این همان مفهوم اختلاف Gamut این دو دستگاه است.اما میتوان با رعایت اصول مدیریت رنگ و ترکیب آن با فضای کاری خود، چاپهایی با رنگهای قابل انتظار داشته باشیم. رعایت اصول زیر در این باره بسیار مفید خواهد بود:

۱- اگر تصویر شما در حالت RGB است برای چاپ با پرینترهای خانگی، آنرا تبدیل به حالت CMYK نکنید.تمام سیر کاری (از ویرایش تا چاپ ) باید در حالت RGB باشد.
۲- برای تولید رنگهای مورد نظر شما در چاپ، باید اولا مانیتور کالیبره شود و ثانیا برای چاپ از پروفایل مخصوص برای پرینتر و کاغذ استفاده شود.در صورتی که پروفایل فقط برای پرینتر تعریف شده باشد، (بدون در نظر گرفتن نوع کاغذ) نتایج کار عالی نخواهد بود.(هر چند بهتر از زمانی است که اصلا از پروفایل استفاده نکنید).برای اطلاعات بیشتر درباره تنظیم پروفایل پرینتر، به مقاله مدیریت رنگ مراجعه کنید.
۳- مدیریت رنگ در هنگام چاپ: تنظیم گزینه های مدیریت رنگ در صفحه Print with Preview باعث میشود که فتوشاپ بهتر بتواند فرایند تنظیم رنگها در هنگام چاپ بکار ببرد.
برای مدیریت رنگ در هنگام چاپ، بسته به اینکه پروفایل خاص پرینتر و کاغذ را در اختیار داشته باشید یا نه، دو مسیر زیر وجود دارد:

 


الف: اگر به پروفایل خاص پرینترتان دسترسی ندارید ویا پروفایلهای خاص کاغذ های مختلف را در اختیار ندارید، به روش زیر عمل نمایید:

در صفحه Print With Preview گزینه Show more Option و سپس Color management را از منو انتخاب نمایید.در قسمت Source Space گزینه Document ودر قسمتPrint Space گزینه Printer Color Management را انتخاب نمایید.

 


گزینه Intent نیاز به کمی توضیح دارد:
این گزینه کنترل میکند که چگونه سیستم مدیریت رنگ، رنگها را از یک فضا به فضای رنگی دیگر تبدیل نماید.(مثلا از مانیتور به پرینتر).انتخاب این گزینه بستگی به این دارد که چه رنگهایی در تصویر شما اهمیتی حیاتی دارند و کلا تمایل شما برای ظاهر کلی رنگها در تصویر چاپ شده ،چیست:
گزینه Perceptual سعی میکند ارتباط رنگها را با چشم انسان حفظ نماید و تصویر نهایی برای چشم طبیعی به نظر برسد.این گزینه برای چاپ عکسهای رنگی دوربینها ،بخصوص در مواردی که حاوی رنگهای خارج Gamut فراوانی است، مناسب میباشد.
گزینه Saturation سعی میکند رنگهای درخشنده تولید نماید.این گزینه برای چاپ نمودارها و علائم گرافیکی تجاری مناسب است.چرا که در اینجا درخشندگی و جذابیت رنگها، مناسب تر از حفظ ارتباط بین رنگها است.
Relative Colorimetric :با انتخاب این گزینه شدیدترین ناحیه پرنور تصویر با روشنترین ناحیه فضای رنگی پرینتر تطابق داده میشود و سپس بقیه رنگها به همان میزان شیفت داده میشوند.این گزینه نسبت به گزینه Perceptual رنگهای بیشتری را حفظ مینماید.
Absolute Colorimetric : در این مورد رنگها به همان صورت اولیه به فضای کاری پرینتر تبدیل میشوند ورنگهای خارج Gamut نیز حذف میشوند.انتخاب این گزینه در مواردی مناسب است که میخواهیم نوع چاپ رنگی را بدون تبدیل رنگ ببینیم تا به رفع عیبهای خاص بپردازیم.

پس از انتخاب گزینهIntent دکمه print را میزنیم تا صفحه دوم تنظیم ظاهر شود.در قسمت properties دقت چاپ را تنظیم مینماییم و درنهایت تصویر را چاپ میکنیم.

ب:
همانگونه که گفته شد در صورت استفاده از پروفایل خاص پرینتر و کاغذ مورد استفاده تان ،به ایده آلترین حالت چاپ رنگی خواهید رسید. اگر این پروفایلها را در اختیار دارید، برای نصب آنها به مقاله مدیریت رنگ مراجعه نمایید.

پس از نصب پروفایلها، ادامه کار تقریبا مانند روش قبل است با یکسری تفاوتهای جزئی:
– در مرحله انتخاب Print Space ،پروفایل خاص پرینترتان را انتخاب نمایید.
– پس از کلیک روی دکمه Print و در صفحه Properties : چون در اینحالت فتوشاپ خودش میخواهد مدیریت رنگ را انجام دهد، بایستی تنظیمات رنگ درایور پرینتر را خاموش نمایید.(همانگونه که در مدیریت رنگ گفته شد اعمال دوباره مدیریت رنگ، باعث بهم ریختگی رنگها خواهد شد.)

Soft-Proofing :
در صورتیکه یک سیستم به درستی پروفایل شده باشد، میتوان در مانیتور یک پیش نمایش آزمایشی از چاپ نهایی ایجاد کرد تا بفهمیم که در نهایت تصویر در یک پرینتر خاص چگونه چاپ خواهد شد. به این فرآیند Soft-Proofing میگویند.در حقیقت با اینکار میتوان قبل از چاپ، عیبهای رنگی چاپ آنرا در مانیتور مشاهده کرد و به اصلاح آن پرداخت.باید بخاطر داشت که کیفیت این فرآیند بستگی به کیفیت مانیتور، اصلاح درست پروفایل مانیتور و پرینتر و نیز نورهای محیطی محل کارتان دارد.
با فرمان
View > Proof setup > Custom
وارد صفحه تنظیم Proof Setup میشوید.

 

از قسمت Profile ،پروفایل خاص دستگاه خروجیتان را انتخاب کنید: پروفایل پرینتر، پروفایل پرینتر برای چاپ با کاغذ خاص، پروفایل دستگاههای چاپخانه ای، و یا حتی پروفایل یک سیستم عامل دیگر.
سپس گزینه Intent را نیز طبق توضیحاتی که داده شد، انتخاب نمایید.
گزینه Use Black Point Compensation ( که معمولا انتخاب شده است) باعث میشود که تیره ترین رنگ موجود در فضای کاری تصویر، به تیره رنگ ترین رنگ موجود در فضای کاری مقصد(پرینتر) تبدیل شود.این گزینه بهتر است همیشه در حالت انتخاب شده باشد.
گزینه Simulate White Paper پیش نمایشی از رنگ سفید (که توسط پروفایل پرینتر تعریف شده) ایجاد میکند.
گزینه Simulate Ink black رنگ طوسی تیره ای را که اکثر پرینترها بجای سیاه خالص تولید میکنند، نمایش میدهد.
در حقیقت با این دو گزینه میتوانید به نوع رنگ سفید یا سیاه خالص که توسط پرینتر تولید میشود، پی ببرید.
در نهایت میتوانید Soft Proof حاصله را برای استفاده های بعدی ذخیره نمایید.

نکات قابل توجه برای استفاده از Soft Proof :
• لازم است مجددا تاکید کنیم که برای استفاده از این روش بایستی پروفایلهای مانیتور و پرینتر نصب شده باشد و مانیتور نیز کالیبره شده باشد.
• پس از تعیین نوعSoft Proof ونمایش آن، برای بازگشت به حالت معمول نمایش ، از منوی View گزینه Proof Color را از حالت انتخاب خارج کنید.با انتخاب مجدد این گزینه به حالت Soft Proof برگشت خواهید کرد.
• برای آنکه بهتر بتوانید رنگها را در حالت Soft Proof با حالت اصلی مقایسه کنید، میتوانید در دو پنجره کنار هم عمل نمایید:برای این منظور از منوی
Window > Arrange > New Window
را انتخاب کنید .حال پنجره اصلی را انتخاب و Soft Proof را برآن اعمال نمایید.

Hard Proof :
در Soft Proof پیش نمایشی از چاپ نهایی در مانیتور تهیه کردیم.حال در Hard Proof ما یک "پیش چاپ" از چاپ نهایی تهیه میکنیم. این روش برای مواردی کاربرد دارد که شما میخواهید تصویرتان را با پرینتر دیگری و یا با دستگاههای چاپ حرفه ای چاپ نمایید.با این روش میتوانید یک چاپ شبیه سازی شده روی پرینتر خودتان تهیه کنید تا بدانید که در چاپ نهایی رنگها چگونه چاپ خواهند شد.
برای انجام Hard Proof ابتدا از طریق
View > Proof Setup > Custom
پروفایل دستگاه چاپی که میخواهید شبیه سازی آن انجام شود، را انتخاب نمایید.آنرا ذخیره کرده و پنجره Proof Setup را با دکمه OK ببندید.
حال از File > Print With Preview وارد پنجره Print شده و Show More Option را انتخاب کنید.در قسمت Source Space گزینه Proof setup را انتخاب کنید.در جلوی آن نیز همان پروفایل مورد نظرتان باید نمایش داده شود.

 

در قسمت Print Space ‌در صورتی که از پروفایل پیش فرض پرینتر استفاده میکنید گزینه Printer Color Management را انتخاب نمایید.و در صورتی که پروفایل خاص برای پرینتر وکاغذ در اختیار دارید، باید پروفایلتان را از منو انتخاب نمایید.دقت کنید که این پروفایل همان پروفایل مخصوص پرینتر شماست و ربطی به دستگاه چاپ نهایی ندارد.در صورت انتخاب پروفایل خاص برای پرینترتان بخاطر داشته باشید که تنظیم مدیریت رنگ درایور پرینتر(که از طریق Properties در صفحه بعد Print انجام میشود) را خاموش نمایید.
در نهایت تصویرتان را چاپ نمایید تا دریابید که در دستگاه چاپ نهایی، این تصویر چگونه چاپ خواهد شد.


چاپ با دستگاههای چاپ تجاری
با فتوشاپ میتوانید تصاویرتان را برای چاپهای تجاری (چاپ با دستگاههای چاپ دیجیتال و افست لیتوگرافی) آماده نمایید.
در ابتدا لازم است به دو مفهوم اشاره ای داشته باشیم:
• Halftoning : در دستگاههای چاپ برای آنکه چاپی یکنواخت از رنگ ایجاد نمایند، از فرآیندی بنام Halftoning استفاده میکنند.در این فرآیند تصویر به نقاط کوچکی شکسته میشود و با ایجاد تفاوت در اندازه این نقاط در هنگام چاپ، امکان چاپ رنگهای یکنواخت حاصل میشود.در پرینترهای جوهر افشان نیز تصویر به نقاط کوچکی شکسته میشود اما اندازه این نقاط متفاوت نیست.امکان کنترل فرآیند Halftoning بخوبی در فتوشاپ فراهم شده است.
• Color Separation:(جداسازی رنگها).در چاپهای تجاری هر تصویر رنگی به چندین رنگ مجزا تقسیم شده وهر کدام روی یک صفحه مادر Master plate چاپ میشود تا درنهایت با ترکیب آنها تصویر مورد نظر چاپ شود.در اکثر مواقع اینها رنگهای CMYK هستند.در فتوشاپ امکان تنظیم دقیق و جداگانه این رنگها نیز وجود دارد.


مهمترین موضوع در زمینه آماده سازی تصاویر برای چاپ تجاری، اطلاع داشتن از نحوه عملکرد و روند کاری مرکز چاپ مورد نظر است.باید با آن مرکز تماس گرفته و از نحوه عملکردشان اطلاعاتی کسب کنید.مثلا ممکن است آنها اصلا فایل CMYK را از شما قبول نکنند، چرا که میخواهند خودشان با تنظیمات خاص، این تبدیل را انجام دهند.کلا چند سناریو زیر ممکن است وجود داشته باشد:

الف:
کل روند کاری باید در حالت RGB انجام شده و فایل بصورت RGB به مرکز چاپ تحویل داده شود.در این حالت نکته مهم آن است که اولا شما پروفایل کاری خود را به فایل تصویری الحاق نمایید و ثانیا در مرکز چاپ نیز امکان خواندن پروفایل الحاقی شما وجود داشته باشد.
برای الحاق پروفایل کاری شما به فایل تصویر در هنگام استفاده از دستور Save As ،در قسمت Color، گزینه ICC Profile را انتخاب نمایید.

 

ب:
تا مرحله اتمام ویرایش، کار در حالت RGB انجام میشود و سپس به فرمت CMYK تبدیل میگردد.پس از تبدیل، بایستی تنظیمهای دقیق و ظریف، با استفاده از Levels ، Curve و Hue/Saturation ،انجام شود.این تنظیمات بخصوص برای نواحی تیره و یا روشن تصویر اهمیتی حیاتی دارند.

ج:
برخی مراکز چاپ فایل تصویری فتوشاپ را قبول نمیکنند بلکه تنها با فایلهای برنامه های صفحه بندی(مانند Adobe Page Maker یا Adobe InDesign ) و یا برنامه های ویرایش برداری(مانند Adobe Illustrator ) کار میکنند.در این موارد باید فایل نهایی خود را در این برنامه ها قرار داده و فایل خروجی آنها را به مرکز تحویل دهید.

نکته جالب آن است که با انجام یک Soft Proof یا Hard Proof دقیق و حرفه ای میتوانید قبل از چاپ نهایی نمونه شبیه سازی شده را در مانیتور یا پرینتر خانگی خود ببینید و اگر نیاز به اصلاح داشت، قبل از ارسال فایل، ویرایشهای رنگی را انجام دهید.البته برای این کار نیاز به پروفایل دستگاه چاپ مورد نظر دارید.

این نوشتار در اینجا به پایان میرسد.اما در زمینه چاپ، مطالب گفتنی بسیار است.ولی فکر میکنم تقریبا با دانستن مطالب فوق و نیز مقاله مدیریت رنگ، برای چاپ دقیق رنگی مشکلی نداشته باشید.البته یکسری مطالب در باره استفاده مستقیم از فتوشاپ برای چاپ با دستگاههای چاپ وجود دارد که چون برای اکثریت افراد، مورد استفاده ای ندارد، از آنها صرفنظر کردیم.(در صورت تمایل خوانندگان این سایت، در مقاله جداگانه ای به این موضوع نیز خواهیم پرداخت).


منابع:

• مستندات ادوب فتوشاپ و سایت ادوب
• http://www.color.org/whycolormanagement.pdf , Why Color Management,
• Information on Profiles, Color.org