عکاسی پین هول روشی قدیمی برای ثبت تصویر است. در واقع اولین تصاویر به‌دست‌آمده از نور از طریق روزنه کوچکی به وجود آمده‌اند که آن را با نام پین‌هول می‌شناسیم. در این مقاله ما قصد داریم با به‌کارگیری این روش در قرن بیست‌ویکم به شما نشان دهیم که چگونه می‌توانید با دوربین دیجیتال خود بدون لنز عکاسی کنید و به نتایج جالبی برسید!
چرا دوربین پین هول؟
عکاسی پین هول کار بسیار سرگرم‌کننده‌ی است. نتایج منحصربه‌فرد و غالباً شگفت‌انگیز هستند، عکس‌ها کارکتر خودشان را دارند، می‌توان از این طریق کارهای خلاقانه‌ای خلق کرد و البته روند ساخت دوربین پین‌هول نیز تجربه‌ای جالب است. به هر حال، عکاسی پین هول مبتنی بر فیلم که شامل استفاده از فیلم مناسب و انتخاب جعبه دوربین و ظهور فیلم می‌شود، دردسرهای زیادی دارد. اما اگر به این فرآیند علاقه داشته باشید، به هر حال از آن لذت خواهید برد.
برای آنهایی که راحتی کار با عکاسی دیجیتال (و امکان دیدن لحظه‌ای نتایج) را ترجیح می‌دهند نیز امکان تبدیل دوربین دیجیتال به دوربین پین هول وجود دارد. از این طریق می‌توانید لذت کار با دوربین پین هول را تجربه کنید، با نوردهی بازی کنید و بدون دردسر زیاد عکس‌های خلاقانه‌ای بسازید. برای فرآیندی مثل عکاسی پین هول که به آزمون و خطای بسیاری نیاز دارد، با اعمال این تکنیک روی دوربین DSLR می‌توان تکنیک خود را در لحظه تغییر داد که بسیار مفید است.
پیش از اختراع عکاسی، نقاشان برای روبرداری از مناظر از این ابزار استفاده می‌کردند. پین هول در واقع سوراخ کوچک روی جداره‌ی یک اتاق تاریک (کمرا) است.
عکاسی پین هول چیست؟
عکاسی پین هول شکلی از عکاسی است که در آن هیچ لنزی به کار نمی‌رود بلکه در عوض، عکس صرفاً از طریق یک روزنه‌ی کوچک ثبت می‌شود. دوربین‌های مرسوم لنزی دارند که متشکل از مجموعه‌ای از مؤلفه‌های اپتیکی است. کار این مؤلفه‌ها این است که نور صحنه‌ی پیش روی دوربین را روی سطح فیلم یا حسگر دیجیتال متمرکز کنند. پین هول یا همان سوراخ سوزنی صرفاً با تکیه بر فیزیک جالب نور امکان دست‌یابی به نتیجه‌ای کمابیش مشابه را از طریق یک روزنه‌ی بسیار کوچک روی جعبه‌ای در بسته فراهم می‌کند.
با لنزهای شیشه‌ای مرسوم، مؤلفه‌های اُپتیکی طوری شکل می‌گیرند و صیقل می‌خورند که لنز بتواند میزان کافی نور را از ناحیه‌ای گسترده جمع کرده و آن نور را از میان لنز عبور داده و با کمترین کژنمایی و خطا به روی سطح کانونی دوربین جایی که فیلم یا حسگر ضبط نور دیجیتال قرار دارد بیاندازد.
با پین هول نیز نتیجه مشابهی حاصل می‌شود، اما به روشی متفاوت. از آنجایی که میزان گشودگی روزنه، یا دیافراگم در دوربین پین‌هول بسیار کوچک است، این روزنه میزان نور خیلی کمی را از خود عبور می‌دهد. پرتوهای نور و آن میزان نور کمی که از میان روزنه پین هول عبور می‌کنند کمابیش در موقعیت موازی با یکدیگر قرار می‌گیرند (دستاوردی که لنزهای شیشه‌ای به‌سختی و با تنظیم دقیق و صیقل دادن مؤلفه‌های اپتیکی می‌توانند به آن برسند).
اگر روزنه پین هول شما زیادی بزرگ باشد، به نور بیشتری اجازه عبور خواهید داد اما پرتوهای نور از موقعیت موازی با یکدیگر خارج می‌شوند که این باعث می‌شود عکس‌تان بسیار مات شود چرا که اکنون تمامی پرتوهای نوری بازتاب‌شده از سوژه پخش شده و روی هم می‌افتند. اما اگر روزنه زیادی کوچک باشد هم نور کافی به داخل دوربین نمی‌رسد و عکس‌تان را نمی‌توانید به‌طرز مناسبی نوردهی کنید.
یکی از نکات جالب کار با پین هول این است که شما می‌توانید این سیستم را در هر مقیاسی بزرگ کنید. به‌عنوان مثال، می‌توانید یک اتاق را به دوربین پین هول تبدیل کنید. کافیست تمامی پنجره‌ها و روزنه‌هایی که نور را به داخل اتاق می‌رسانند مسدود کرده و سپس یک روزنه کوچک برای عبور نور از یکی از پنجره‌ها ایجاد کنید. نمای بیرون پنجره از میان روزنه عبور کرده و به‌شکل وارونه روی دیوار روبرویی می‌افتد.
خیلی پیش از اختراع فیلم، مردم با استفاده از این تکنیک در کمرا ابسکورا (اتاق تاریک) خورشیدگرفتگی و سایر پدیده‌های طبیعی را تماشا می‌کردند.
در واقع، بزرگترین عکس جهان نیز با استفاده از همین تکنیک گرفته شده است. در سال ۲۰۰۶، گروهی از هنرمندان یک آشیانه هواپیما را به بزرگترین دوربین پین هول جهان تبدیل کردند که عکس چاپ‌شده‌ی حاصل از این دوربین عظیم را در بالا می‌بینید.
دوربین پین هول شما چه یک ساختمان بزرگ باشد یا یک لیوان قهوه یا یک دوربین دیجیتال جدید، شما نیز می‌توانید از قدرت دوربین پین هول برای خلق عکس‌هایی بسیار خلاقانه بهره ببرید.
حالا که درباره‌ی نحوه کار دوربین پین هول یاد گرفتیم، بیایید کمی دستان‌مان را کثیف کنیم!
برای ساختن دوربین پین هول به چه چیزهایی نیاز داریم؟
چیزهایی که در اینجا به آنها نیاز داریم عبارت اند از:
- یک درپوش (کَپ) دوربین
- ریموت تریگر یا حالت عکاسی bulb برای باز ماندن شاتر
- سه‌پایه (به‌دلیل نوردهی‌های طولانی پین هول)
- مته
- یک قوطی نوشیدنی آلومینیومی
- قیچی
- سنباده یا سیم ظرفشویی سالم
- چسب برق سیاه
- سوزن (هر چه کوچکتر بهتر)
- انبردست دم باریک یا هموستات (برای نگه داشتن سوزن)
مهمترین عناصر این فهرست درپوش (به آن نیاز خواهید داشت چرا که اجازه عبور نور به داخل دوربین را نمی‌دهد) و ریموت تریگر هستند (می‌توانید از تایمر دوربین هم استفاده کنید اما ریموت تریگر یا bulb برای بازی با نوردهی بسیار کاربردی‌تر است).
نکته خوب درباره کل این فرآیند این است که کمابیش تمامی مراحل برگشت‌پذیر هستند. به‌عنوان مثال، با یک قوطی نوشیدنی و یک رول چسب برق می‌توانید بارها آزمون و خطا کنید.
روش ساخت درپوش دوربین پین هول
پیش از شروع کار اجازه دهید در یک مورد شما را خاطر جمع کنیم: ما همه گزینه‌ها را امتحان کرده‌ایم و دیگر شما مجبور نیستید آنها را دوباره امتحان کنید! ما با هدف ساختن آسان‌ترین و ارزان‌ترین دوربین پین هول برای شما، هر چیزی را برای ساختن پین‌هول امتحان کرده‌ایم، از چسب برق تا کاغذ، استفاده از سوزن داغ برای سوراخ کردن ورقه پلاستیکی، و آزمایش‌های مرتبط دیگر. چیزی که در اینجا می‌بینید، تنها کمتر از ده دقیقه زمان می‌برد. پس بیایید شروع کنیم!
۱. کاهش بازتابندگی درپوش
اولین کاری که باید بکنید آماده‌سازی بخش داخلی درپوش دوربین است. معمولاً پلاستیک به‌کاررفته در ساخت درپوش‌های دوربین بازتابندگی زیادی دارد. بازتابنده بودن بخش خارجی درپوش چندان مهم نیست. اما اگر بخش داخلی درپوش بازتابندگی داشت، باید کمی وقت بگذارید و با سنباده یا سیم ظرفشویی سالم سطح آن را مات کنید.
۲. ایجاد یک حفره روی درپوش
با دقت مته یا دریل را عمود روی مرکز درپوش قرار دهید. مراقب باشید دریل به سطح زیر درپوش (مثلاً سنگ اوپن آشپزخانه) آسیب نزند چرا که دریل خیلی سریع از میان سطح پلاستیکی نازک درپوش عبور می‌کند.
مراقب باشید که درپوش از سر جایش تکان نخورد و آن را در جایش محکم کنید، چرا که وقتی دریل وارد شد درپوش شروع به چرخیدن می‌کند. به‌آرامی و با ثبات مرکز درپوش را سوراخ کنید.
۳. تمیز کردن درپوش
در این مرحله، برای تمیز کردن درپوش و دوربین لازم است دو کار انجام بدهید. اول، با نوک انگشت هر گونه برآمدگی حاصل از سوراخ شدن را از بین ببرید. در مرحله دوم، با دستمال کاغذی مرطوب تمامی خرده‌ریزه‌های حاصل از سنباده‌کاری را تمیز کنید یا این که کلاً درپوش را زیر شیر آب بشویید. واقعاً مهم است که هیچ خاک و خرده‌ریزه‌ای روی درپوش نباشد چرا که ممکن است داخل دوربین‌تان برود و بار الکترواستاتیک آن را مستقیماً به روی حسگر دوربین بکشاند.
در این مرحله، ما یک درپوش تمیز با یک حفره‌ی نسبتاً بزرگ در مرکزش داریم. این حفره برای یک دوربین پین هول زیادی بزرگ است (حتی می‌توانید با آن با یک سرعت شاتر سریع عکاسی کنید اما در نهایت به یک عکس بسیار مات خواهید رسید). برای گرفتن عکس‌های پین هول واقعی، ما به یک پین هول واقعی نیاز داریم (نه یک حفره‌ی نیم سانتی).
۴. برش تکه‌هایی از روی یک قوطی نوشیدنی آلومینیومی
با فرض این که شما به‌سلامت حفره‌ای را روی درپوش ایجاد کرده‌اید، این تنها مرحله باقی‌مانده در کل پروژه خواهد بود که در آن می‌توانید به خودتان آسیب برسانید! استفاده از دستکش ایده‌ی خوبی است. موقع برش و حمل تکه‌های آلومینیومی باید با احتیاط عمل کنید.
یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای دست‌یابی به حداکثر مقدار آلومینیوم از قوطی نوشیدنی بدون آن که دست‌تان را ببرید این است که یکی از تیغه‌های قیچی (یا نوک چاقوی آشپزخانه) را با دقت در بخش بالایی قوطی درست زیر لبه و در بخش پایینی درست بالای لبه‌ی پایینی فرو کنید. این سوراخ‌ها را به‌عنوان نقطه‌ی شروع در نظر بگیرید. دور قوطی را با استفاده از قیچی ببرید طوری که انگار می‌خواهید سر و تهش را جدا کنید. این گونه در نهایت یک استوانه‌ی آلومینیومی خواهید داشت که می‌توانید آن را از بالا تا پایین برش دهید و با پهن کردنش به یک ورق آلومینیمی تقریباً ۹ در ۱۵ سانتی‌متری برسید. این روش بسیار راحت‌تر از وقتی است که سعی می‌کنید تکه‌های کوچک را مستقیماً از روی قوطی برش دهید.
پس از به دست آوردن ورقه بزرگ، آن را به نواره‌های ۱.۵ سانتی برش دهید. پس از به دست آوردن نواره‌ها، آنها را به تکه‌های ۱.۵ سانتی‌متری تقسیم کنید. این مربع‌های آلومینیومی ۱.۵ در ۱.۵ سانتی‌متری ورقه‌های سوراخ پین‌هول‌تان خواهند بود.
۵. نصب ورقه‌های پین‌هول روی درپوش دوربین
با استفاده از چهار تکه چسب برق سیاه، ورقه پین‌هول را روی مرکز درپوش قرار داده (طرف گرافیکی ورقه را به سمت بالا قرار دهید) و آن را روی بخش بیرونی درپوش بچسبانید. وقتی از طرف داخل درپوش نگاه کنید باید تنها حفره‌ی دریل‌شده و یک تکه کوچک از آلومینیوم را در آن طرف حفره ببینید.
نکته: اگر چسباندن ورقه‌ی آلومینیومی با نوارچسب برق روی بخش خارجی درپوش به نظرتان ظاهر زشتی دارد، می‌توانید آن را در بخش داخلی بچسبانید. ما آن روش را انتخاب کرده‌ایم چون که ایده‌ی قرار دادن چسب و چسباندن تکه‌ها در داخل دوربین را دوست نداریم. اما مادامی که آن را محکم چسبانده باشید، نباید مشکلی ایجاد شود.
۶. سوراخ کردن ورقه‌ی پین هول با سوزن
این سخت‌ترین بخش کار است. باید توجه داشت که اگر پین‌هول‌تان زیادی کوچک باشد نمی‌توان عکس را به‌طرز مناسبی نوردهی کرد، و اگر پین‌هول زیادی بزرگ باشد عکس شکل بسیار فلو و محوی پیدا می‌کند. از آنجایی که همیشه می‌توان این روزنه را بزرگ کرد اما امکان کوچک کردن آن وجود ندارد، با یک لمس خیلی آرم شروع کنید.
توصیه می‌کنیم که از یک ابزار برای نگه داشتن سوزن استفاده کنید چرا که کار با آن راحت‌تر می‌شود و جلوی فشار اضافی گرفته می‌شود. با استفاده از پنس می‌توان این کار را انجام داد. پس از محکم کردن سوزن، درپوش را روبه‌پایین روی یک سطح محکم قرار دهید. ما از یک چوب‌پنبه قدیمی استفاده می‌کنیم، اما هر چیزی که محکم باشد و بتوانید درپوش را رویش فشار دهید خوب است. فقط لازم است ورقه‌ی آلومینیوم به‌هنگام فشار دادن سوزن درونش پایدار باقی بماند (ما متوجه شده‌ایم که اگر چوب‌پنبه نباشد فشار آرام و متوالی سوزن کم‌کم نوارچسب را بالا می‌آورد).
سوزن را درون ورقه آلومینیومی فشار دهید فقط به‌میزانی که با نوکش به داخل فلز نفوذ کند. تمام سوزن را از داخل فلز عبور ندهید چرا که حتی همان روزنه‌ی کوچک هم ممکن است زیادی بزرگ باشد. به هر حال، حتی اگر روزنه کوچک بود می‌توانید بعداً بزرگترش کنید.
در این مرحله، درپوش پین هول شما تکمیل شده است. آن را روی دوربین نصب کنید.
گرفتن عکس‌های آزمایشی
عدد دیافراگم یا f نشان‌دهنده میزان بزرگی یا کوچکی روزنه یا همان عنبیه‌ی مکانیکیِ لنز در نسبت با فاصله کانونی آن لنز است. به عنوان مثال، یک لنز پرتره که دارای دیافراگمی باز است (مثلاً f/1.4) عمق میدان وضوح خیلی کمی دارد. گشودگی دیافراگم در این لنز اجازه عبور نور زیادی را می‌دهد، که زمان نوردهی را کوتاه می‌کند. اما لنز کیتی که دیافراگمش تا مثلاً f/22 بسته می‌شود، عمق میدان بسیار بیشتری خواهد داشت، چرا که روزنه‌ی دیافراگم بسیار کوچک است و لذا مدت زمان نوردهی بیشتر می‌شود.
دوربین پین‌هول در مقایسه با یک لنز پرتره یا کیت، دیافراگم بسیار کوچکی دارد. عملاً اندازه‌ی یک سر سوزن! عدد دیافراگم یک دوربین پین هول مناسب معمولاً بیشتر از f/100 است (این عدد بسته به دوربین و قطر پین‌هول می‌تواند حتی به f/500 هم برسد). باید توجه داشت از آنجایی که بسته شدن دیافراگم عمق میدان را افزایش می‌دهد، روزنه‌ی کوچک ما کمابیش عمق میدان بی‌نهایت حاصل می‌کند، یعنی همه چیز از پیش‌زمینه‌ی نزدیک دوربین تا پس‌زمینه‌ی افق در منطقه‌ی فوکوس قرار می‌گیرند [اما در عوض تفرق نور باعث مات شدن کل تصویر می‌شود].
همچنین باید توجه داشته باشید که از این به بعد باید با تنظیمات دستی دوربین عکاسی کنید. با درآوردن لنز دیگر به نورسنجی از میان لنز دسترسی ندارید، و دوربین فکر می‌کند که هیچ لنزی به دوربین متصل نیست. آن درپوش پلاستیکی روی دوربین اساساً یک لنز نیست.
بیایید به چند عکس آزمایشی نگاه کنیم تا به برخی مشکلات که هنگام کار با دوربین پین هول باید از آنها آگاه باشیم پی ببریم:
با دیدن این عکس بلافاصله به دو نکته پی می‌بریم. عکس زیادی محو و فلو است و غبارهای واقعاً واضحی را روی عکس مشاهده می‌کنیم.
این یکی از اولین عکس‌های پین‌هول ماست. و پین‌هول ما زیادی بزرگ است. بنابراین راهی برای اصلاح این ورقه پین هول وجود ندارد. وقتی پین هول زیادی بزرگ باشد، نور بیشتری به دوربین می‌رسد اما وضوح عکس کمتر می‌شود. در اینجا عدم وضوح عکس به دلیل بزرگ بودن پین هول است، اما آن لکه‌های سیاه چرا به وجود آمده‌اند؟
آن لکه‌های سیاه غبارهای روی حسگر دیجیتال دوربین هستند. اما چرا وقتی با پین‌هول عکاسی کردیم برخلاف عکاسی با لنز این غبارها تا این حد واضح هستند؟ همان‌طور که قبلاً گفتیم، پرتوهای نور از میان پین‌هول کمابیش به‌شکل موازی به حسگر دوربین می‌رسند. هر چه روزنه کوچکتر باشد سایه ذرات غبار با شدت بیشتری روی حسگر می‌افتند.
با تعویض ورقه‌ی پین‌هول می‌توانیم مشکل وضوح را حل کنیم؛ اما برای حل مشکل غبار باید خود دوربین تمیز شود. این عکس دیگری از همان سوژه است که با پین‌هول ظریف‌تر و کوچکتری گرفته شده است (دوربین کمی جابه‌جا شده):
توجه کنید که چطور در عکس دوم، چیزها واضح‌تر هستند (در مقایسه با استانداردهای پین‌هول).
حالا که یک پین‌هول با فوکوس قابل قبول داریم، بیایید بیرون برویم و آن را امتحان کنیم:
چرا چهره جدی شده است؟ نوردهی پین‌هول بسته به میزان نور محیط می‌تواند از ۱ ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. من نمی‌توانستم برای این مدت طولانی لبخند بزنم، بنابراین با این چهره جدی ثبت شدم!
اما نوردهی طولانی امکان خلاقیت را به شما می‌دهد:
در عکس بالا نوردهی ۴ ثانیه بوده. نیمی از مدت زمان نوردهی را روی نیمکت نشستم و پس از دو ثانیه سریع پا شدم و صحنه را ترک کردم. عکس حاصل نیمی از نوردهی را با من و نیمی از نوردهی را بدون من دارد و در نتیجه مثل روح شده‌ام و می‌توانید درختان را که از میان من گذشته‌اند ببینید.
روش جالب دیگری که می‌توانید با آن از نوردهی طولانی دوربین پین‌هول بهره ببرید این است که با یک تکه مقوای سیاه روزنه را بپوشانید و هر وقت که خواستید عکس نور بخورد آن را از مقابلش بردارید. با استفاده از این تکنیک باز و بسته کردن روزنه می‌توانید کارهای خلاقانه‌ای انجام دهید. این گوی و این میدان!
