حتما تاکنون حس خارق العاده ای که برخی عکسهای سیاه و سفید در شما ایجاد کرده اند، را تجربه کرده اید.عکسهای سیاه و سفید همواره ارزش وجودی خاص خود را حفظ نموده اند. تهیه عکسهای سیاه و سفید زیبا در دنیای عکاسی دیجیتال نیز بسیار مهم است و در این نوشتار میکوشیم روشی کامل و در عین حال ساده برای این منظور ارائه نماییم.

تهیه عکسهای سیاه وسفید دیجیتال ۳ مرحله مهم دارد:
۱-تهیه عکس رنگی اولیه با نورپردازی مناسب
۲-تبدیل عکس رنگی به عکس سیاه وسفید
۳-چاپ عکس سیاه وسفید
برای تهیه عکس سیاه وسفید ایده آل بایستی ابتدا یک عکس رنگی مناسب ( که از برخی جهات با عکس های رنگی معمولی فرق دارد ) تهیه نمود.پس از همین ابتدا تکلیف خود را با حالت عکاسی سیاه و سفید که در برخی دوربینهای دیجیتال وجود دارد ،روشن کرده ایم:هیچگاه برای عکاسی سیاه وسفید از این حالت استفاده نکنید(دلایل این امر در این نوشتار بر شما روشن خواهد شد).
سپس باید این عکس رنگی را با روشهای خاص به عکس سیاه وسفید تبدیل نمود و در نهایت آنرا چاپ کرد.
هرکدام از مراحل فوق دارای تکنیکها و ظرایف خاصی است که به ترتیب به آنها خواهیم پرداخت.

-مرحله اول:تهیه عکس رنگی با نورپردازی خاص:
برای تهیه عکسهای رنگی مناسب ،توجه به نکات زیر لازم است.

الف:
فیلمهای سیاه وسفید در دوربینهای غیر دیجیتال دارای قدرت حصول محدوده دینامیکی(Dynamic Range )وسیعتری نسبت به حسگر دوربینهای دیجیتال هستند. دردوربینهای دیجیتال تهیه عکس رنگی اولیه از برخی مناظر با محدوده دینامیکی وسیع ،مشکل میباشد.
برای حل این مشکل میتوان چند عکس با نورپردازیهای مختلف از منظره تهیه کرد وسپس با روشهای ادغام دیجیتالی آنها را با هم ترکیب نمود(برای اطلاعات بیشتر به این مقالهها مراجعه نمایید).

ب:
برای تهیه عکسهای سیاه وسفید در دوربینهای غیر دیجیتال ،معمولا سعی بر این است که عکسی با نوردهی زیاد تهیه شود(چرا که اصلاح نوردهی زیاد در تاریکخانه، آسانتر از اصلاح عکسهای با نوردهی کم است).اما در دنیای دیجیتال موضوع متفاوت است:بایستی مراقب بود که نوردهی عکس زیاد نشود.این موضوع در مورد عکسهای سیاه وسفید به مراتب مهمتر از عکسهای رنگی است چرا که در عکسهای رنگی ،رنگ یک بعد دیگر به عکس اضافه میکند و مناطق پرنور کمتر به چشم می آیند اما در عکسهای سیاه و سفید این مناطق بشدت آزار دهنده خواهند بود.

در اینجا لازم است که قبل از ارائه راه حل این مشکل،به دو نکته مهم اشاره کنیم:
– نکته اول:مهمترین شاخص کیفیت عکسهای سیاه و سفید، تونالیته(Tonality) مناطق مختلف عکس است.بدین معنا که عکس خوب، عکسی است که تمام نواحی مختلف آن از لحاظ طیف سیاه تا سفید غیر طبیعی نباشند.
این موضوع در تمام مراحل تهیه عکس (تهیه عکس رنگی اولیه،تبدیل آن به عکس سیاه وسفید و چاپ آن) باید مد نظر باشد.

– نکته دوم:در عکسهای رنگی، نویز همواره یک چالش عمده محسوب شده و کاهش آن همیشه لازم است.اما در عکسهای سیاه وسفید، در اکثر اوقات نه تنها نویز مشکلی محسوب نمیشود که گاه عامدا نویز را به تصویر اضافه میکنند.

پس از ذکر این دو نکته به بحث نورسنجی در تهیه عکس برمی گردیم: دوربینهای دیجیتال تمایل دارند تا با افزایش نوردهی(و به قیمت کاهش جزئیات در مناطق پر نور)،نویز تصویر را کم کنند .چرا که با نوردهی کمتر ،جزئیات مناطق پرنور دیده می شود ولی بعلت استفاده از حساسیتهای بیشتر حسگر، نویز در مناطق کم نور بیشتر خواهد شد.
اما همانگونه که ذکر شد ، در تصاویر سیاه وسفید، اولا بایستی از نوردهی زیاد خودداری نمود ثانیا افزایش نویز ،مشکل عمده ای محسوب نمی شود.پس برای تهیه عکسهای سیاه و سفید با دوربین دیجیتال باید از مقدار نوردهی کمتر از میزان نورسنجی خودکار دوربین استفاده نمود تا جزئیات کاملی در مناطق روشن تصویر داشته باشیم.
حال سوالی پیش می آید:چه مقدار کمتر؟
پاسخ این سوال یک کلمه است:هیستوگرام. با استفاده از هیستوگرام دوربین دیجیتال، باید سعی کنیم که نورپردازی آنقدر کم نشود که جزئیات مناطق سایه تصویراز بین بروند.(برای آشنایی با هیستوگرام به این مقاله مراجعه کنید)

ج:در تهیه عکسهای سیاه وسفید استفاده از فرمت RAW و TIFF بر فرمت JPEG مزیت دارد.چرا که شاخص اصلی کیفیت این عکسها بر پایه تونالیته است و در این زمینه در هنگام تبدیل فرمت RAW ،تنظیمات و کنترلهای کاملی در دسترس کاربر می باشد.مزیت دیگر این فرمتها عدم فشردگی و میزان بالای اطلاعات تصویری آنها است که به همین علت در موقع اصلاحات نرم افزاری (نظیر اصلاح Curve و …)،تمایل کمتری به پوستری شدن (Posterization) دارند.اگر دوربین دیجیتال شما فقط امکان تولید تصاویر JPEG دارد،در هنگام تهیه این تصاویر، حداقل درصد فشردگی آنرا کم نمایید.


مرحله دوم:تولید عکس سیاه وسفید از عکس رنگی تهیه شده
اگر فکر میکنید که این مرحله با دستور Image>Mode>grayscale ( ویا دستور Image>Adjustment>desaturate)قابل انجام است ،باید بگوییم که اشتباه می کنید.برای حفظ و تنظیم دقیق تونالیته طیف خاکستری تصویر سیاه وسفید،اصلا این روشها به پای روشهای پیشرفته ای که در ذیل بحث می شوند،نخواهند رسید.برای تبدیل دقیق تصاویر رنگی به تصاویر سیاه وسفید روشهای گوناگونی وجود دارد، که در این قسمت به دو روش معروف و کاربردی اشاره میکنیم:

– روش اول:
این روش توسط Russel Brown از شرکت ادوب ارائه شده است.در این روش امکان تنظیم دقیق و کنترل مقادیر تونالیته رنگهای مختلف وجود دارد.

۱- ساخت Adjustment layer از نوع Hue/saturaion:فایل تصویر را باز کنید.دستور Layer>New Adjustment layer>Hue/Saturation رااجرا کنید.هیچ تغییری در آن ندهید و OK را کلیک نمایید.
۲- ساخت Adjustment layer دوم از نوع Hue/saturaion :مجددا با همان فرمان قبلی یک لایه تنظیمی جدید بسازید.حال مقدار Saturation را -۱۰۰ قرار دهید تا تصویر به طور کامل غیر اشباع شود.OK را کلیک نمایید.
۳- لایه اولAdjustment layer را انتخاب نمایید.حالتBlending این لایه را رویColor تنظیم نمایید.
۴- روی لایه اولAdjustment layer دوبار کلیک نمایید تا صفحه تنظیمات آن ظاهر شود.چون حالت blending این لایه color است،میتوانید مقدار Hue را تنظیم نمایید.با تغییر مقدار Hue طیف خاکستری تصویر را تنظیم نمایید.
۵- حال مقدارSaturaion را تنظیم کنید تا سایه های تصویر مطابق میل شما شود.

همواره از Hue برای تنظیمهای کلی و از saturation برای تنظیمهای ظریف استفاده کنید.سپس OK را کلیک کنید.
۶- تنظیم یک محدوده رنگی خاص در تصویر:اگر مایلید که به طور خاص، ناحیه رنگی خاصی از تصویر را تنظیم دقیقتری نمایید، مجددا روی لایه اول دوبار کلیک کنید و از منوی Edit در همین صفحه تنظیم ،رنگ مورد نظر را انتخاب وتنظیمات Hue و Saturation را برای آن رنگ خاص انجام دهید.مثلا برای آسمان،رنگ آبی را انتخاب و مراحل ۴ و ۵ را برای این رنگ تکرار نمایید.

نکته:اگر رنگ دیگری نیز نیاز به تنظیم دارد ،این مرحله را برای آن رنگ تکرار نمایید.
نکته:برای آنکه تنظیم رنگ را مشاهده کنید،لایه Adjustment Layer دوم را خاموش نمایید.

۷- تنظیم مجموعه ای از رنگها:
برای آنکه مجموعه ای از رنگها(مثل آبی آسمان و قرمز گلها) را باهم تنظیم نمایید، مجددا روی لایه اول دوبار کلیک کنید. ابزار Eyedropper را انتخاب نمایید.در حالیکه آنرا روی تصویر نگه داشته اید،دکمه Shift را فشار دهید.علامت + کنار آن ظاهر میشود.حال ابتدا روی یک رنگ و بعد روی رنگ بعدی و بعدی کلیک کنید(مثلا رنگهای آبی و قرمز و …).اگر در همین حال به صفحه تنظیم Hue/Saturation نگاه کنید،مشاهده میکنید که محدوده رنگی افزایش می یابد تا تمام رنگهای انتخابی را دربرگیرد.
حال مقادیر Hue و Saturation را برای این مجموعه رنگها تنظیم نمایید.(از این بیشتر کنترل میخواهید؟!)
۸-پس از انجام تنظیمات، روی OK کلیک کنید تا صفحه تنظیمات لایه دومHue/saturation بسته شود.همواره به یاد داشته باشید که میتوانید برگردید و با دوبار کلیک روی این لایه، مجددا تنظیمات مورد نظر خود را انجام دهید(قدرت و ارزش این روش در همین جزئیات نهفته است).در نهایت لایه هارا Flat نمایید و از عکس خود لذت ببرید.
اگر از فتوشاپ CS وتصاویر ۱۶ بیتی استفاده نمایید ،نتایج باز هم بهتر خواهند شد.

تصویر اصلی

تصویر سیاه وسفید با استفاده از Grayscale

تصویر سیاه وسفید با استفاده از روش Russel Brown

 

روش دوم:
۱-فایل را باز کنید.یک Adjustment layer از نوع Channel Mixer‌بسازید:
Layer>New Adjustment Layer>Channel Mixer
۲-پس از ظاهر شدن صفحه تنظیمات،گزینه Monochrome را انتخاب کنید.با این کار تصویر سیاه و سفید می شود. و مقدار رنگ قرمز روی ۱۰۰ قرار میگیرد.

۳-حال مقادیر مربوط به رنگهای قرمز ،آبی و سبز را تغییر دهید تا تونالیته تصویر بهبود یابد.همواره به خاطر داشته باشید که مجموع ۳ مقدار این رنگها باید ۱۰۰ باشد(مثلا ۴۰ و ۴۰ و۲۰ یا ۲۰ و۳۰و۵۰ )
با این روش نیز کنترل خوبی روی تونالیته رنگهای مختلف و تاثیر آن روی تصویر نهایی خواهید داشت.تنظیم این ۳ رنگ در حقیقت، شبیه سازی حالتی است که با یک دوربین غیر دیجیتال و با فیلم سیاه وسفید،از فیلترهای قرمز ،آبی و سبز استفاده کنید.
نکته مهم :برای مشاهده اثرات یک فیلتر رنگ به تنهایی، مقدارآنرا روی ۱۰۰ و مقدار ۲ رنگ دیگر را ۰ قرار دهید.

تصویر اصلی

۱۰۰% آبی

۱۰۰% سبز

۱۰۰% قرمز

تصویر نهایی با مقادیر
۶۰% قرمز- ۲۰% آبی- ۲۰% سبز

همانگونه که در هردوروش فوق مشاهد شد،چالش اصلی در تبدیل تصاویر رنگی به سیاه وسفید،تنظیم دقیق تونالیته رنگهای مختلف در تصویر نهایی است.اما در روشهای معمولی زیر اینگونه کنترل و تنظیمات دقیق وجود ندارد:
الف:فرمان Image>Mode>Grayscale
ب: فرمان Image>Adjustment>Desaturate
ج:بردن تصویر به حالت LAB color وحذف کانالهای a و b
پس این ۳ روش را فراموش کنید و همواره برای تبدیل ،از ۲ روش اصلی فوق الذکر استفاده کنید تا تصاویر سیاه وسفید ایده آل داشته باشید.

-Action ها و Plug-in های آماده:
Action های آماده ای نیز برای تهیه تصاویر سیاه و سفید از تصاویر رنگی وجود دارند که به برای سهولت کار میتوانید با اجرای آنها تصاویر خود را به سیاه وسفید تبدیل نمایید.(از این آدرس مجموعه Action های رایگان را دانلود کنید وسپس فایل دانلود شده با پسوند atn را در فولدرAdobe\Photoshop\Presets\Photoshop Actions کپی کنید و در پالت Action فتوشاپ از منوی Action گزینه bw-actions.atn را انتخاب کنید و اکشن مورد نظرتان را اجرا نمایید)
همچنین Plug-inهای آماده نیز برای این منظور در دسترس می باشند که یکی ازآنها را میتوانید ازاین آدرس دانلود کنید:


اما استفاده از این روشها از لحاظ کنترل بر روند کار ، هیچگاه به پای ۲ روش فوق الذکر نمی رسند.

مرحله سوم :چاپ تصاویر سیاه و سفید
هدف اصلی در چاپ تصاویر سیاه وسفید نیز، حفظ تونالیته است.برای این منظور به کار بردن روش زیر می تواند امکان کنترل دقیق تونالیته مناطق مختلف را فراهم نماید.

مراحل تنظیم قبل از چاپ عکس سیاه وسفید
پس از تبدیل عکس رنگی به عکس سیاه و سفید، مراحل زیر را انجام دهید:

۱-لایه عکس را دو بار Duplicate نمایید.(Layer>duplicate)،اولین کپی را Dodge و دومین کپی را Soft بنامید.
۲-حالت Blending لایه Dodge راروی Color Dodge برده و اپاسیته آنرا ۴% تنظیم کنید.حالت Blending لایه Soft را روی Soft Light برده واپاسیته آنرا ۴۵% تنظیم نمایید.
۳-یک لایه Adjustment Layer از نوع Curve در بالای همه لایه ها اضافه کرده و سپس Curve رابه صورت شکل شبیه S تنظیم کنید.اپاسیته این لایه را آنقدر کم کنید تا تصویر خوب به نظر آید.

۴-یک لایه Adjustment layer از نوع Hue/Saturation بسازید وآنرا Tint بنامید.قسمت Colorize را انتخاب و Saturation را ۵۰% تنظیم کنید.Hue را آنقدر تغییر دهید تا ته رنگ نارنجی ایجاد شود.اپاسیته این لایه را روی ۴% ببرید.

حال عکس برای چاپ آماده است.با این روش به راحتی میتوانید با تغییر اپاسیته لایه های مختلف تونالیته مورد نظر خود را در هنگام چاپ بدست آورید.

به هرحال فکر میکنم تهیه عکسهای سیاه وسفید زیبا و به یاد ماندنی ارزش خواندن این نوشتار نسبتا طولانی را داشته باشد.

منابع:

۱-Digital Black and White , Petteri’s Pontifications
۲-Converting Color Images to Black and White, Russell Brown,Adobe Tutorial
۳-Black And White Conversion Techniques,john jalapeno
۴-Black and White Conversion Methods, Philip Ganderton
۵-Black-and-White conversion plugin, http://www.robwilliams.ca/
۶-Digital Black and White, http://www.bythom.com/index.htm
۷-Digital Black & White Printing, http://luminous-landscape.com/