تصویربرداری دیجیتال در چندسال اخیر دچار رشد غیرقابل تصوری شده است. استفاده فراوان از دوربینهای دیجیتال، موبایلهای دوربین‌دار، آرشیو نمودن عکسهای چاپی به صورت فایلهای تصویری و از همه مهمتر، فراگیرشدن این امر در بین تعداد زیادی از افراد جامعه باعث تولید حجم زیادی از فایلهای تصویری شده است. از سوی دیگر و در بعد سیستمهای حرفه‌ای نیز حجم تولید فایلهای تصویری گسترش غیرقابل تصوری یافته است. سیستمهای نقشه‌برداری، تصاویر ماهواره‌ای و فضایی، تصویربرداری های قانونی و جنایی ، سیستمهای تصویربرداری پزشکی و …. همگی موید این حقیقت هستند که در حال حاضر یک چالش عمده در این زمینه وجود دارد و آنهم مدیریت این حجم بالای اطلاعات است. بدون مدیریت درست، نه تنها منابع اطلاعاتی دچار نوعی بی استفاده‌گی خواهند شد بلکه استخراج اطلاعات مورد لزوم از این حجم بالا، نیاز به صرف هزینه، وقت و انجام موازی کاری‌های بسیار دارد. این مشکل در زمینه عکاسی دیجیتال نیز سریعا به وقوع پیوسته است. تولید تعداد زیاد فایل که در موقعیتهای مختلف تهیه شده است، وجود فایلهایی با فرمتهای گوناگون، وجود نسخه های مختلف از یک فایل، وجود فایلهایی که با دوربینهای مختلف و با خصوصیات مختلف در طی چند سال تهیه شده‌اند، همگی باعث شده اند که امروزه بسیاری از عکاسان دیجیتال این خطر را حس کنند که بزودی دچار نوعی بحران مدیریت اطلاعاتی خواهند شد.


Metadata
Metadata نوعی اطلاعات هستند که همراه فایلها ذخیره شده و وظیفه اصلیشان بیان خصوصیات و محتویات فایلها است. حتما تاکنون با اطلاعات EXIF موجود در فایلهای عکس دوربینهای دیجیتال برخورد داشته‌اید. این اطلاعات توسط دوربین دیجیتال و بر اساس یک فرمت استاندارد همراه فایل ذخیره شده و حاوی اطلاعاتی نظیر نوع دوربین، مشخصات نوردهی و …. می‌باشند. Metadata درامر مدیریت اطلاعات تصویری بسیار موثر است چرا که طبقه‌بندی، بازیابی و جستجوی آنها را آسان میکند. اما …

Metadata ساختار یافته و غیر ساختاریافته
Metadata ها یک خصوصیت مهم دارند و آنهم وجود یک ساختار خاص درونی است. یه عبارت دیگر تمام این اطلاعات بر اساس برچسبهای از پیش تعیین شده‌‌ای در فایل قرار می‌گیرد. اما در عمل هر شرکت و هر فرد ممکن است نیاز داشته باشد که اطلاعات خاص دیگری را به مجموعه اطلاعات از قبل موجود بیافزاید و یا برچسبهای مورد نیاز خود را برای ذخیره اطلاعاتی تهیه کند. مثلا برای مدیریت اطلاعات مربوط به یک سیستم نقشه‌برداری، برچسبهایی نظیر طول و عرض جغرافیایی لازم است و برای عکاسی صنعتی، محل، نوع و مشخصات قطعه صنعتی مورد لزوم می‌باشد و برای عکاس طبیعت مشخصات دیگری نظیر محل، وضعیت آب و هوا و …. وجود این نوع اطلاعات خاص می‌تواند در زمینه مدیریت فایلهای تصویری کمکهای شایانی به فرد نماید.
این اطلاعات خاص هر فرد جزو اطلاعات غیر ساختار یافته است و بعلت نبود بستر مناسب در Metadata قابل استفاده نیستند. مشکل عمده این اطلاعات ساختار نیافته این بود که حتی در صورت استفاده نیز بعلت عدم سازگاری، فقط در داخل یک سیستم یا سازمان قابل استفاده هستند.
از سوی دیگر، بسیاری از فایلهای تصویری پس از تولید، سفری را شروع می‌کنند. برخی وارد سیستمهای نرم‌افزاری دیگر شده تا در زمینه طراحی مورد استفاده قرار گیرند و برخی در وب منتشر می‌شوند تا توسط مرورگرهای مختلف وسیستمهای عامل مختلف دیده شوند. برخی وارد نوعی دیگر از سکوها می‌گردند( مثلا سیتمهای PC و MAC ). این مساله نیز خود نیاز مهم سازگاری را درپی دارد. در صورت عدم وجود سازگاری metadata با سیستمهای مختلف، عملا این اطلاعات سریعا غیرقابل استفاده می‌شوند.

راه حل: XMP

 


Extensible Metadata Platform یا XMP یک چارچوب قابل انعطاف برای metadata است که علاوه بر توانایی حل مشکلات فوق‌الذکر، نقش مهمی در مدیریت بهینه اطلاعات تصویری در روند کاری دارد. این تکنولوژی که از سوی شرکت Adobe معرفی شده‌ است، به طور رایگان در اختیار همه افراد بوده و می‌تواند نیازهای حال و آینده افراد مختلف را پاسخ دهد. XMP با تهیه یک سیستم استاندارد و درعین حال قابل انعطاف برای تولید و مدیریت Metadata ، امکان مدیریت حجم بالای اطلاعات را برای افراد مختلف و با نیازهای مختلف فراهم نموده است. چون با این سیستم امکان وارد نمودن حجم بیشتر و گوناگونی از metadata به فایلهای تصویری وجود دارد، فایلهای تصویری رو به سوی نوعی هوشمندی درونی پیش می‌روند و هر فایل بهتر از گذشته می‌تواند خود معرف خویش باشد. و این نوعی انقلاب در زمینه مدیریت حجمهای بالای اطلاعات تصویری محسوب می‌گردد.

مزایای XMP

۱- امکان وارد نمودن اطلاعات در یک بستر استاندارد که با نرم‌افزارهای گوناگون، سیستمهای عامل گوناگون و سکوهای مختلف سازگار است.
۲- امکان جستجو و بازیابی فایلها با استفاده از حجم وسیع Metadata های خاص هر شرکت یا فرد.
۳- امکان مدیریت و ردیابی نسخه های مختلف یک فایل که به منظورهای مختلف دچار تغییر یا ویرایش شده است.
۴- بعلت پشتیبانی نرم‌افزارهای مختلف، سرعت و کارآیی روندکاری تصویربرداری دیجیتال افزایش پیدا می‌کند.
۵- XMP بر اساس یک استاندارد باز بنا شده است و امکان پیشرفت، تغییر و ویرایش بر حسب نیازهای خاص را داراست.

XMP و XML

در اواسط دهه ۹۰ گروهی از محققان وب، تصمیم گرفتند که نوعی فناوری جدید را ابداع کنند تا صفحات وب و منابع عظیم اطلاعاتی موجود در اینترنت، توسط ماشین قابل فهم شود. بعبارت بهتر، بتوانند به طور خودکار این منابع عظیم را مدیریت کرده و اطلاعات مورد لزوم را از آن دریافت کنند. برای این منظور Resource Definition Framework یا RDF را ابداع کردند تا بتوان با آن بر روی منابع اطلاعاتی برچسبهای ساختار یافته گذاشت و XML یا Extensible Markup Language را تهیه کردند تا منابع اطلاعاتی را برای ماشین و نرم‌افزارها، قابل خواندن کنند. در حقیقت با XML‌ اطلاعات وب معنادار شد.
XMP یکی از پیاده سازیهای است که بر اساس و استاندارد XML صورت گرفته است تا با آن، اطلاعات تصویری دارای برچسبها و Metadata سازمان‌یافته، استاندارد و قابل گسترش شوند. عناصر اصلی پلتفرم XMP شامل موارد زیر است:

– XMP Framework : قالب RDF برای بیان Metadata از الگوهای مختلف
– XMP Schema : الگویی برای بیان مشخصه های اصلی
– XMP Packet Technology : روشی برای جاسازی کردن و الحاق XML
– XMP SDK‌ : برای پشتیبانی از تولید اینترفیس ها و گسترشهایی که توسط شرکتها و افراد دیگر ساخته می‌شوند.

 

کاربرد عملی XMP‌ در روند کاری تصویربرداری دیجیتال و عکاسی دیجیتال

صفحه File Info که در محصولات Adobe از طریق منوی فایل در دسترس می‌باشد، اطلاعات Metadata سازمان‌یافته بر اساس استاندارد XMP را نمایان می‌کند. هنگامی که این صفحه را باز می‌کنید، با اطلاعاتی که از قبل در Metadata تصویر وجود داشت بر خورد می‌کنید که اینها همان اطلاعات EXIF هستند که توسط دوربین دیجیتال در بطن فایل قرار داده شده است. اطلاعاتی نظیر نوع و مدل دوربین، f-stop و موارد دیگر. استاندارد XMP قادر است که اطلاعات EXIF عکس را بخواند و آنها را در طول روند کاری دراختیار کاربر قرار دهد. هر چند اطلاعات زیادی از قبل در بطن هر عکس وجود دارد، اما هیچکدام از این اطلاعات نمی‌گویند که موضوع عکس در مورد چیست، صاحب عکس کیست و یا وب سایت عکاس آن کجاست. این اطلاعات و اطلاعات مختلف دیگر را براحتی میتوان از طریق استاندارد XMP در داخل metadata عکس تزریق نمود و همه جا آنها را در اختیار داشت. از طریق همین صفحه و شاخه‌های مختلف موجود در سمت چپ آن، میتوان اطلاعات مورد لزوم را در فایل وارد نمود. اطلاعاتی نظیر category ، تاریخ و محل دقیق عکاسی، موضوع و اطلاعات مربوط به کپی رایت. هر چند در این صفحه می‌توانید اطلاعات مورد نیازتان را وارد کنید اما اگر از Adobe Bridge‌ در فتوشاپ CS2 (یا file browser در فتوشاپ ۷ و CS) استفاده کنید، امکانات بیشتری خواهید داشت و از قدرت واقعی XMP بهره‌مند می‌شوید.


ادامه این بحث را در هفته‌های آینده پی می‌گیریم…