در پی نشست‌های گروهی از عکاسان در پژوهشکده اسناد کتابخانه ملی ایران تصمیم به برگزاری پیش همایش یک روزه عکس‌های تاریخی ایران گرفته شد. در این نشست که مقدمه‌ای است بر همایش عکس‌های تاریخی ایران دکتر محمد ستاری، رضا فراستی، دکتر شهریار عدل و عبدالله انوار، سخنرانی کردند. در پایان این جلسه فیلم مستند “خاطرات روی شیشه” کاری از مهرداد زاهدیان به نمایش در آمد. به موازات این همایش نمایشگاه کتاب‌های منتشر شده درباره تاریخ عکاسی ایران و نمایشگاهی از پوسترها و نسخه‌های خطی عکاسی برگزار شد و همچنین غرفه اطلاع رسانی درباره فرایندهای عکس‌برداری و چاپ عکسهای تاریخی به کوشش شیما غلامی نیز برپا شد.
در آغاز این نشست دکتر محسن جعفری مذهب، دبیر اجرایی همایش، درباره چگونگی شکل گیری برگزاری این همایش گفت که از چند ماه پیش خانم ترابی طرح خود را درباره این که جمعی از محققان و پژوهشگران تاریخ عکاسی ایران را گرد همآورده و نشست‌های تخصصی را دربارۀ تاریخ عکاسی، مسائل مربوط به بایگانی های عکس و ایجاد یک نظام نمایه نویس ملی و یکسان در بایگانی‌های کشور به پژوهشکده اسناد سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران ارائه کرد. ما پیش از این همایش، دو نشست تخصصی با حضور پژوهشگران، صاحبنظران و مسئولان بایگانی های عکس در ایران برگزار کردیم و پس از آن پیشنهاد شد که مانند بسیاری از تشکل‌های هنری و صنف‌های دیگر، روزی را به نام عکس تاریخی داشته باشیم و به آن مناسبت، سالی یک بار گرد هم آمده و نشست‌های تخصصی را در زمینه‌های مختف عکسهای تاریخی برگزار کنیم.
وی در ادامه گفت که این جمع که یک جمع غیر دولتی است و سعی کرده تا بتواند هویتی مستقل داشته باشد، بنابراین از تمام امکانات پژوهشکده اسناد سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران استفاده نکرده است. امیدواریم که این پیش همایش کمک کند که در سال آینده در سالگرد صد و شصت و ششمین سال پس از ثبت اولین عکس در ایران همایش جامع تری برگزار کنیم. پس از این مقدمه، سخنرانان مدعو به ایراد سخنرانی پرداختند.
سخنران اول این نشست، دکتر محمد ستاری، درباره مشابهت آثار اولین عکاس حرفه ای ایران با عکاسان غربی‌ مطلب خود را ارائه کرد.
وی گفت که اولین عکاس حرفه‌ای ایران آقا رضاست که نخست لقب عکاس باشی، سپس لقب آجودان مخصوص و بعد از آن نیز ملقب به اقبال السلطنه شد.
افرادی که آقا رضا از آنها مستقیم یا غیرمستقیم تاثیر پذیرفته عبارتند از کارلیان فرانسوی، مونتابونه ایتالیایی و نادار، عکاس فرانسوی. وی افزود بر خلاف گمان برخی از پژوهشگران پیشین، آقا رضا هیچ وقت برای تحصیل عکاسی از ایران خارج نشد و آقا رضا در ایران نزد کارلیان عکاسی را ‌آموخت.
وی تشابهات تکنیکی میان این عکاسان را به این شرح برشمرد: هر چهار نفر روی شیشه کلودیون تر عکس می‌گرفتند. شیشه های عکس‌های نادار و مونتابونه در اندازۀ هجده در بیست و چهار است و عکس‌های آقا رضا نیز همین اندازه است. دوربین همه ویوکمرا است. هم آقا رضا و هم مونتابونه عکس‌ها را رنگ می‌کردند. نادار، مونتابونه و آقا رضا عکس‌ها را وینیت می‌کردند. بیشتر عکس‌های این سه عکاس پرتره تکی است. آقا رضا اهل سیاست بود و در دربار به مقام های بالا رسید و نادار هم اهل سیاست بود اما علیه حکومت وقت در فرانسه مبارزه میکرد.
ایشان تفاوت‌های این سه عکاس را نیز چنین برشمرد: پرتره نگاری مونتابونه و نادار ملهم از تاریخ هنر غرب است ولی عکس‌های آقا رضا دارای یک سادگی و نگاهی بی پیرایه است. نگاه آقا رضا رئالیستی است.
آقا رضا و مونتابونه در ایران تحت الامر عکس می‌گرفتند ولی نادار به میل خودش عکس می‌گرفت.
در عکس‌های آقا رضا عکس‌های عکس تکی از زنان نیست ولی مونتابونه عکس‌های زیادی گرفته است که موضوع آن زنان زیبا هستند، در مجموعه عکسهای نادار هم از این گونه عکس‌ها زیاد به چشم میخورد.
آقا رضا در پرتره نگاری تکی، تحت تاثیر کارلیان است. در پرتره نگاری گروهی تحت تاثیر مونتابونه است.
در ادامه این جلسه آقای رضا فراستی از موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران درباره بایگانی عکس و روشهای استفاده و خدمات دهی بایگانیها سخنرانی کرد.
دکتر شهریار عدل در این جلسه به شرح تاریخی عکس‌هایی پرداخت که به دلیل اشتغال بسیار در این روزها، فراموش کرده بود به همراه خود بیاورد. او گفت که در نشست بعدی عکس‌های کتاب “آخرین جنگ برای بانوی ایرانی” را نمایش می‌دهد. عکس‌های مورد اشاره، از مجموعۀ یک پزشک انگلیسی ارتش بریتانیا به دست آمده که در نبرد ایران و انگلیس در اوایل دوران ناصری توسط وی عکسبرداری شده است و نظر به اینکه تاکنون عکس‌هایی از این نبرد تاریخی در دست نبوده است بسار دارای اهمیت است.
عبدالله انوار، سخنران پایانی این نشست بود. وی درباره ورود عکاسی به ایران سخنرانی کرد.
او در سخنانش گفت که در دومین جنگی که از روس‌ها شکست خوردیم مساله‌ای برای ایرانیان مطرح شد که از قلعه‌های ایرانی تصویر داشته باشند. آن روزها هنوز عکاسی اختراع نشده بود. میرزا کاظم که برای تحصیل نقاشی به فرنگ رفته بود از قلعه‌های نظامی نقاشی می‌کرد. پس از ورود عکاسی به ایران و در دوران ناصری، ناصرالدین شاه علاقه خاصی به عکاسی نشان می‌دهد و از آن موقع عکاسی کم کم گسترش پیدا می‌کند. عکاس باشیهای دوران ناصرالدین شاه بعد از آقا رضا، شاهزاده عبدالله میرزا و دیگری شاهزاده دارا میرزا هستند. مقادیر زیادی از عکس‌های زنان و خانواده خود را ناصرالدین شاه گرفته است. در دوره مظفرالدین شاه رکیک‌ترین عکس‌ها از نظر اخلاقی دیده می‌شود که هنوز هم عکاس آن معلوم نیست. شیشه‌های این عکس‌ها را رضا شاه نابود کرد. در دوره محمد علی شاه دو عکاس معروف هستند که یکی از آنها حاجی جعفر است. احمد شاه هم علاقمند به عکاسی بوده است. در دوره رضا شاه چند عکاس مهم داریم. یکی از آنها جهانگیر مصور رحمانی است. دومین عکاس معروف آن دوره جعفرخادم است.
این جلسه با نمایش فیلم مستند “خاطرات روی شیشه” دربارۀ تاریخ عکاسی ایران، ساختۀ مهرداد زاهدیان در سالن همایش‌های کتابخانه ملی ایران به پایان رسید.