تجربیاتی در عکاسی مستند معاصر با نمایشگاه گردانی دکتر مهدی مقیم‌نژاد و با عکس‌های محمد ادیبی، هوفر حقیقی، مونا خزئلی فر، مادح رحیمی نیا، لیلا رضایی، پیمان غزنینی، زویا کاظم‌زاده، ماهانا نورمحمدی، محمدعلی مقصودی برگزار می‌شود.
در این نمایشگاه ۱۰۴ عکس در قالب ۹ مجموعه به نمایش در خواهد آمد.
تجربیاتی در عکاسی مستند معاصر
سویهٔ استنادی تصویر عکاسی را به طور عام، ذاتی‌ترین ماهیت هستی‌شناختی آن دانسته‌اند. از همین روی، ارزش بر شمردن این ویژگی حرف گزافی نیست اگر که امروزه می‌توانیم حافظهٔ فردی و جمعی خود را به گواه عکس‌ها بسنجیم. یک گام بیش از این، در نظر گرفتن همین جایگاه استنادی در قالب یک ژانر کاملاً تخصصی در دنیای عکاسی ما را با یکی از هدفمند‌ترین و شیوه مند‌ترین اعمال اجتماعی آدمی در جهت باز‌شناسی جهان مواجه خواهدکرد. هم آهنگی ناگزیر فصل‌هایی همیشه زنده از تواریخ عکاسی و تاریخ فرهنگی جهان مدرن از همین روست.
حال اگر بنا بر یک پیشنهاد، پیشینهٔ عکاسی در ایران را بخشی از پیکرهٔ تاریخ عکاسی، و تاریخ یکصد و پنجاه سالهٔ اخیر این سرزمین را جزئی از تاریخ جهان در نظر گیریم، الزامات وجودی بیشتری نیز برای عکاسی مستند درک خواهدشد. بازخوانی تعاملات عکاسی مستند و زیست فرهنگی ایرانیان هرچند از حضور پررنگ و‌گاه سرنوشت ساز این گونهٔ عکاسی، دست کم در بزنگاه‌های تاریخی، خبر می‌دهد اما کم فروغ شدن این رویکرد در سال‌های اخیر، درست در زمانی که تولیدات هنری معاصر ایران به شکل روزافزون سهم بیشتری در فضای ارائهٔ جهانی می‌یابد، مسئله‌ای مناقشه برانگیز در محافل روشنفکری و دانشگاهی عکاسی ایران بوده است.
نمایشگاهی که در ادامه بدان خواهم پرداخت از دل بخشی از پروژه‌هایی درآمده که در کلاس‌های سال‌های اخیرم یا شروع شده یا توسعه یافته‌اند. این آثار بنا بر عنوان این نمایشگاه عکس‌های مستندی‌اند که ماهیت تجربی دارند و در فضای معاصر سیر می‌کنند. تلاشم بر این بوده از کلیشه‌ها بکاهم، دامنهٔ تعریف عکاسی مستند را گسترده بگیرم و ایده‌های متنوع تری را به مجموعه راه دهم.
از این قرار ما در عکس‌های محمد ادیبی با عنوان شهر و آدم‌ها با لحن شاعرانه و نگاه شبه انتزاعی تصاویری مواجهیم که آدم‌ها را در محیط اجتماعی شهر به گونه‌ای تنها و بی‌هدف مستندسازی می‌کند! عکس‌های هوفر حقیقی چشم اندازنگاری شهری منسجم و پرقدرتی است که حضور معماری مدرن را در پوششی از گیاهان و درختان دیده است: ناسازهٔ همواره بحث برانگیز طبیعت و فرهنگ! مجموعه مونا خزئلی فر تهران در حرکت نام دارد. او از خطای فنی دوربین عکاسی و در نتیجهٔ آن، خلق تصاویر لرزان بهره جسته و آدم‌های در حال گذر این شهر را به شکل آنی، شتاب زده و حتی تصادفی، نزدیک به یک انگارهٔ آشنا و متعارف همگانی، به تصویر کشیده است: نتیجهٔ نامتعارف کار بازگویندهٔ هویت شهری است که گویی تنها مکانی برای گذر است!
مجموعهٔ پرده‌های مادح رحیمی نیا مواجهه‌ای است مفهومی با عکاسی مستند. او در این عکس‌ها با مکان یابی‌های دقیق نگاهی دارد به موضوعیت و کارکرد ابژه‌ای بنام پرده در محیط زندگی خصوصی و اجتماعی جامعهٔ ایران! مجموعه بازار تهران از لیلا رضایی عکس‌های خلوت و رام و آرامی است از یکی از پرازدحام‌ترین مکان‌های اقتصادی و اجتماعی ایران! مجموعه کشتارگاه پیمان غزنینی نمونه‌ای است از مستندنگاری در قالب یک گزارش فتوژورنالیستی. موضوع این عکس‌ها هرچند از درونمایهٔ تلخ و خشنی برخوردار است اما غنای گرافیکی و بصری تصاویر آن‌ها را دیدنی می‌سازد. مجموعه مدگرایی زویا کاظم‌زاده در میان باقی آثار مستندنگاری بیش و کم کلاسیکی به حساب می‌آید از جوانانی که برخلاف عرف رایج و قانونی جامعهٔ ایران در پوشش و آرایش چهرهٔ خود از برخی از مدهای غربی پیروی می‌کنند. مجموعه کمپ ترک اعتیاد ماهانا نورمحمدی نیز یک گزارش فتوژورنالیستی عینی و صمیمانه است از معتادینی که طرد شده از اجتماع، اجتماع خود را ساخته‌اند تا در کنار هم و با همیاری هم از بیماری خود رهایی یابند: همراهی این تصاویر با فایل‌های صوتی واقعی آدم‌های در عکس تأثیر آن را دوچندان می‌کند. واپسین مجموعه این نمایشگاه نیز سرگذشت غم انگیز آثار هنری نام دارد. محمدعلی مقصودی در تلاشی مفهومی کوشیده تا حوزه مستندنگاری را از محیط‌های عمومی به ساحت خصوصی برخی از عکاسان مطرح معاصر ببرد و در جست‌و‌جوی سرنوشت آثار هنری‌ای برآید که روزگاری بر دیوار گالری‌ها در معرض دید همگانی بودند. آثاری که اینک از بینندهٔ خود جدامانده و تنها در بعد فیزیکی خود وجود دارند.
به طور طبیعی، عوامل تعیین کننده در محدوده‌های این نمایشگاه محدودیت فضای نمایش و آمادگی هنرمندان برای ارائه آثارشان بوده‌اند. برحسب ضرورت روند کار در فرصت‌های آینده ادامه خواهد یافت.
مهدی مقیم‌نژاد – نمایشگاه گردان
تابستان ۱۳۹۰
گالری فروهر، بلوار آفریقا، نبش کوچه گلستان، پلاک ۲
