دهمین نشست تخصصی انجمن عکاسان خانۀ تئاتر با موضوع «آسیب‌شناسی مسابقات عکاسی تئاتر» روز شنبه ۱۴ دی‌ماه ۹۲ در سالن استاد جلیل شهناز خانۀ هنرمندان ایران برگزار شد.
در این نشست که با حضور مدیران و داروان ادوار پیشین مسابقات عکاسی تئاتر ازجمله سیف‌الله صمدیان، سیامک زمردی مطلق، کوروش پیرو، هادی نوید، رضا موسوی و ابراهیم حسینی برگزار شد. در ابتدای این نشست، ابراهیم حسینی تاریخچۀ مختصری از عکاسی تئاتر و مسابقاتی که در این حوزه در حدود ۳۰ سال اخیر برگزار شده را بازگو کرد و در ادامه دبیران و داوران ادوار پیشین مسابقات عکاسی جشنوارۀ تئاتر فجر، بر روی سن حاضر شدند و هرکدام به نوبت دربارۀ دوره‌ای که مسئولیت داشتند، توضیحاتی ارائه کردند.
سیف‌الله صمدیان که به عنوان نخستین سخنران صحبت می‌کرد با اشاره به این که تنها حقیقت مطلق در تاریخ، مسئلۀ مرگ است، گفت: در طول این سالیان متوجه شده‌ام داوری مطلق دربارۀ آثار هنری، به این معنا که اثری را اول و دیگری را دوم و الی آخر اعلام کنیم نیز مطلقاً غلط است و اساساً چنین کاری امکان‌پذیر نیست.
سیامک زمردی مطلق دومین سخنران این نشست نیز پس ارائۀ‌ی توضیحات مقدماتی در خصوص کتاب عکس تئاتری که در سال ۸۷ پس از ۱۶ سال و همزمان با برگزاری نمایشگاه، به همت دبیرخانۀ جشنوارۀ فجر منتشر شد، گفت: در آن دوره ما تصمیم گرفتیم به جای یک کیلو پسته، به نفرات برگزیدۀ مسابقۀ عکس، تندیس و کتاب جشنواره را هدیه بدهیم که خوشبختانه این ایده پذیرفته شد و تا به امروز به طور مداوم اجرا می‌شود.
وی در ادامه با تاکید بر سختی عکاسی تئاتر و مشکلاتی که عموماً در مسیر یک عکاس برای عکاسی از تئاتر وجود دارد، افزود: حدود ۲۵ سال پیش که من شروع به عکاسی تئاتر کردم، این شیوۀ عکاسی اصلاً جانیافتاده بود و عکاسی تئاتر صرفاً جنبۀ عکس یادگاری برای گروه‌های تئاتری داشت اما خوشبختانه امروز با گسترش امکانات و همه‌گیر شدن دوربین‌های دیجیتال، این شیوۀ عکاسی بسیار حرفه‌ای و جدی و بر اساس قرارداد رسمی مابین گروه تئاتر و عکاس صورت می‌گیرد.
زمردی همچنین با تاکید ویژه بر سلامت کامل داوری درتمامی ادوار پیشین، مشکلات به وجود آمده را صرفاً به دلیل محدودیت‌های مادی و بودجۀ اندک ارزیابی کرد و اظهار داشت: در تمام این سال‌ها، عکس‌ها کدگذاری می‌شدند و هیچ داوری نمی‌دانست عکسی که جلویش قرار گرفته متعلق به چه کسی است اما به خاطر بودجۀ محدود همیشه ما ناچار بودیم دست به گزینش و انتخاب بزنیم و چیزی در حدود (چهار پنجم) عکس‌ها را کنار گذاشته و تنها بر روی (یک پنجم) باقی مانده، سرمایه‌گذاری کنیم.
او همچنین درخصوص مسئلۀ حق تالیف عکاسان تئاتر نیز نکاتی را یادآور شد و افزود: بی‌شک مسئلۀ حق تالیف عکاس یکی از مهمترین مسائل ما در همۀ نشست‌های این چنینی بوده و هست و ما همیشه سعی کرده‌ایم بر روی این مسئله پافشاری کنیم. وی افزود: البته حق تالیف ۱۰۰ هزارتومان در ادوار پیشین می‌باید، در این دوره حداقل به ۲۰۰ هزار تومان، ارتقا می‌یافت. اما مشکلات عمومی اقتصادی کشور منجر به این شد که این دوره را هم ما با همان ۱۰۰ هزار تومان برگزار کنیم اما بی‌شک برای دورۀ بعد این مبلغ را افزایش خواهیم داد.
سپس کوروش پیرو که برای نخستین بار در دورۀ ۲۹ مسابقۀ عکاسی جشنوارۀ فجر، مجموعۀ عکس تئاتر را در کنار داوری تک عکس‌ها به فراخوان مسابقه اضافه کرد، در سخنانی مختصر به لزوم و ضرورت رعایت اخلاق حرفه‌ای تاکید کرد و گفت: نکتۀ مهمی که هر شرکت‌کننده موظف به رعایت آن است، احترام و اعتماد تام به داوری و داوران است.
در ادامه و پس ارائۀ توضیحاتی مختصر از ابراهیم حسینی دربارۀ جشنوارۀ فجر امسال نوبت را به هادی نوید و رضا موسوی دو تن از داوران این دوره سپرد. رضا موسوی با اشاره به مشکلات ساختاری، گفت: ترجیح می‌دهم فرصت خود را به حضار بدهم و مشکلات را از زبان خود عزیزان بشنوم. در ادامه جلسه یکی از حاضران با اشاره به کم توجهی به نسل جوان عکاسان تئاتر پرسید: برای نمونه چرا در یک دهۀ اخیر یعنی از سال ۸۱ تا ۹۱ کتاب منسجمی منتشر نگردیده است؟
در پاسخ به این سوال، پس از توضیحات سیامک زمردی مطلق در خصوص انشار کتاب عکس در سال ۸۷، سیف‌الله صمدیان گفت: ما بستر فرهنگی سازمان یافته‌ای نداریم و مشکلات اقتصادی و بودجه‌ای همیشه به هنرمندان آسیب رسانده است. متاسفانه دخالت‌های سیاسی و حضور بی‌دلیل سیاسیون در هنر و فرهنگ منجر به وقوع برخی مشکلات گردیده و این درحالی است که بنابر قانون دولت به هیچ‌وجه حق تصمیم‌گیری جزئی در مقولۀ فرهنگ و هنر را ندارد. وی افزود: تا وقتی که بودجه وجود ندارد، مسئولان به سراغ اهالی فرهنگ می‌روند اما به محض این که بودجه‌ای به فرهنگ تزریق می‌شود، آن گروه مزاحم فرهنگ دوباره پیش آمده و ما باز فراموش می‌شویم.
رضا موسوی نیز با اشاره به برخی سوالات مطرح شده، گفت: نکته و سوالی که همیشه برای خود من وجود داشته این است که به راستی در حال حاضر و با توجه به قوانین و شرایط موجود چه راهی برای ورود علاقمندان نسل جدید به عکاسی تئاتر وجود دارد. از یک طرف ما از این جوانان سابقۀ کار می‌خواهیم و از طرف دیگر درهای سالن‌ها را به رویشان بسته‌ایم. به نظرم انجمن عکاسان تئاتر با قوانین بازدارنده‌اش، عملاً راه را برای حضور دیگران بسته است.
سپس صمدیان با اشاره به حضور عکاسان خانم در عرصۀ عکاسی تئاتر و مکان امنی که سالن تئاتر برای این دسته از عکاسان فراهم کرده، گفت: ما باید از این فرصت‌ها استفاده کنیم. ما در حدود ۲۰ سال است که داریم همۀ تئاترها را با ۳ دوربین فیلمبرداری و آرشیو می‌کنیم. اما هیچگاه این آرشیو عظیم را منتشر نکرده‌ایم. ما به راحتی می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی اصولی در کنار هر تئاتر یک کتابچۀ عکس و DVD کار را منتشر کرده و تئاتر را از محدودۀ مخاطب خاص خارج کرده و به خانۀ مردم ببریم.
در ادامه یکی از حضار با اشاره به تفاوت هایی که میان عکاسی مستند و عکاسی تئاتر وجود دارد، گفت: گاهی تاثیری که یک عکس مستند بر فرهنگ، جامعه و سیاست می‌گذارد، منجر به جایزه گرفتن آن عکس می‌شود. اما در عکاسی تئاتر چنین معیاری برای قضاوت وجود ندارد. می‌خواستم از داوران و اساتید محترم سوال کنم که به راستی معیار اصلی قضاوتشان به غیر سلیقه چه مسائلی است؟
هادی نوید در پاسخی به سوال مطرح شده گفت: من فکر می‌کنم حق با شماست. داوری بر اساس سلیقه صورت می‌گیرد. اما این سلیقه ریشه در سابقه و تجربیات افراد دارد. از طرفی تعدد داوران باعث می‌شود که سلیقۀ یک فرد خاص در داوری‌ها اعمال نشده و این سلیقه‌ها با ادغام شده و چیزی جدید به عنوان معیار تصمیم‌گیری به وجود بیاید. از طرفی اصول اولیۀ هنری و بصری نیز در قضاوت داوران تاثیرگذار خواهد بود.
رضا موسوی، نیز در تایید صحبت‌های هادی نوید، گفت: البته به نظرم با توجه به تعدد داوران سلیقه به معنی اعمال نظر شخصی افراد نیست و سلیقۀ یک شخص خاص نمی‌تواند در بالا آمدن عکسی تاثیرگذار باشد. اما مسئلۀ مهم‌تر این است که باید بدانیم عکس را به مثابۀ عکس نگاه می‌کنیم که در این صورت هر عکاس پیشکسوتی می‌تواند عکس‌های تئاتر را داوری کند یا این که هدفمان بررسی و داوری عکاسی تئاتر صرفاً در خانواده و گفتمان عکاسی تئاتر و تئاتر است که در این صورت برای داوری عکس تئاتر باید لزوماً به سراغ عکاسان تئاتر برویم.
ابراهیم حسینی نیز با اشاره به این که جایزه نمی‌تواند معیار برتری یک اثر هنری باشد گفت: مرحوم علی حاتمی هیچ‌وقت هیچ جایزه‌ای نگرفت اما هیچ کسی که اندک شناختی از هنر و سینما داشته باشد نمی‌تواند عظمت و تاثیرگذاری او را زیر سوال ببرد. در ادامه ابراهیم حسینی در پاسخ به سوالی که دربارۀ حذف تعدادی از عکس‌های این دوره، پیش از داوری مطرح شده بود، گفت: این مسئله صحت دارد. از میان حدود ۱۲۰ عکاسی که برای دبیرخانه کار فرستادند ما کارهای ۱۰ الی ۱۵ نفر را به علّـت برخی تخلفات از مسابقه خارج کردیم. عده‌ای کارهای مونتاژ شده فرستاده بودند و برخی نیز آثاری را عکاسی کرده بودند که مربوط به جشنوارۀ پارسال می‌شد.
در پایان، هادی نوید با تبین نظامی سه گانه در عکاسی تئاتر گفت: ما ۳ دسته عکاس و عکس تئاتر داریم. اول «عکاسی در تئاتر» که اکثر آثار عکاسی تئاتر در این دسته جا می‌گیرند. دوم «عکاسی از تئاتر» که به معنای وجود نگاهی منطقی و هدفمند در حین عکاسی است و مثلاً شیوۀ «مجموعۀ عکس» می‌تواند نوعی «عکاسی از تئاتر» باشد و در نهایت «عکاسی برای تئاتر» که آثاری شبیه به همان شیوۀ مستندسازی و آثار آرشیوی که آقای صمدیان فرمودند یا آن چه خبرگزاری‌ها انجام می‌دهند.
سیامک زمردی نیز با اشاره به تعریف و اصطلاح قدیمی رایج در عکاسی، یعنی شکار لحظه گفت: گاهی معیار داوری داوران ثبت لحظه‌ای خاص در یک عکس است و این مسئله در تئاتر و عکاسی تئاتر مسئلۀ مهمی است. چرا که همین لحظه خاص می‌تواند، تئاتری را تا ابد زنده نگاه دارد.
سیف‌الله صمدیان نیز در پایان صحبت‌هایش با اشاره به کمبود داوران حرفه‌ای هنری گفت: متاسفانه ما به تعدادی که باید داور جامع الشرایط که به تمام جنبه‌های عکاسی مسلط بوده و اشراف داشته باشد، نداریم و از طرفی اگر از جوانان هم بخواهیم به جای پرداختن به کار هنری، به داوری بپردازند، به مسیر پیشرفت هنری این جوانان ظلم کرده‌ایم.
وی در پایان با تشکر ویژه از ابراهیم حسینی، به مشکلات و سختی‌هایی که برپایی چنین جلسه‌ای به همراه دارد اشاره کرد. همچنین ابراهیم حسینی نیز ضمن انتقاد از برخی از اعضای انجمن که در این جلسه حضور نیافتند، به عنوان رئیس هیئت مدیرۀ انجمن عکاسان خانۀ تئاتر و به نمایندگی از سایر اعضای هیئت مدیره از مهرداد امینی، آوا کیایی، سید علیرضا کیانپور و نادر بهرامی که به برپایی این نشست یاری رساندند، تشکر ویژه کرد.
