آیا ۴=۲×۲
من ۵۰ سال است که عکس می گیرم و تاکنون در هیچ مسابقه ای شرکت نکرده ام . این را گفتم که گمان نکنید من یکی از مردودین دو سالانه ی نهم هستم . حال که به بی طرفی من اطمینان پیدا کردید اجازه بفرمایید شرکت کنندگان غیر برنده را کمی تسلّی دهم.
عزیزان زانوی غم را بغل نگیرید . شما هم زحمت کشیدید و عکس گرفتید . اثر شما هم ارزنده است و شاید اگر عکسهای شما توسط گروه دیگری داوری شود رتبه های بالا را بدست آورد . روی سخن من فقط با طومار اسامی چاپ شده در این سایت نیست بلکه عزیزانی که به مسابقه راه نیافته اند را نیز شامل می شود . به این دو مورد توجه بفرمایید :
مورد اول : سالها قبل در یکی از شهرهای اروپا یک مسابقه ی نقاشی برگزار شد . شاگرد یک کارگاه نقاشی ، تخته ای را که استادش روی آن رنگها را به هم می آمیخت در سالن نمایشگاه به معرض تماشا گذاشت . می دانید چه شد ؟ به عنوان یک اثر اِمپرسیونیسم جایزه ی اول را به خود اختصاص داد .
مورد دوم : باز هم در یکی از شهرها ی اروپا مسابقه ی جالبی برگزار شد . موضوع مسابقه این بود که چه کسی بهتر می تواند حرکات چارلی چاپلین را با سبیل ، کلاه و عصای مخصوص تقلید کند . از قضا شخص چارلی چاپلین هم در آن شهر بود و حوس کرد کمی با دنیای هنر شوخی کند و لذا به طور ناشناس در این مسابقه شرکت کرد . می دانید چه شد ؟ چارلی چاپلین در این مسابقه نفر پنجم شد و جایزه ای هم به او تعلق نگرفت.
کارهای هنری را نمیتوان دقیقاً بر اساس معیار ۴=۲×۲ سنجید . گزینش عکس ، نسبی و سلیقه ای است و دو عامل عمده در قبول یا ردِ عکس ، نقشِ بزرگی دارند یکی شخص عکاس و دیگری موضوع عکس . با این وصف چگونه عکسی را به طور قاطع برنده اعلام می دارند و همانگونه قاطع ، عکسی دیگری را بی ارزش می شمارند ؟
پس از این که هنرمند آخرین پردازش را روی اثر انجام داد ، دیگر از تملّک او خارج می شود و از آنجا اثر به مخاطب تعلق دارد و لذا مخاطب ، صالح ترین کسی است که می تواند آنرا تجزیه و تحلیل کند و درباره ی خوبی و بدی آن نظر دهد . عکس را عکاس می گیرد و مخاطب آنرا می خواند . در این میان یک عامل واسطه هم وجود دارد و آن داور است . داور به مخاطب می گوید این عکسهایی را که من انتخاب کرده ام بهترین عکسها است و اگر شما غیر از آنها برگزیده اید اشتباه می کنید . ولی آیا عکاس،عکس را برای مخاطب گرفته است یا داور ؟ پدید آورنده ی یک اثرِ هنری نمی تواند به اندازه ی مخاطب از اثر خود لذت ببرد . او فقط رنج تهیه ی اثر را متحمل می شود و لذت تماشای آن به مخاطب تعلق می گیرد . وان گوگ می گوید در تهیه ی یک تابلوی‌ِ نقاشی ، رنجی رامی کشم که یک کارگر معدن ذغال سنگ تحمل می کند .
ویلیام سارویان نمایشنامه نویس آمریکایی داوری آثار هنری و ادبی را این گونه زیر سؤال برد که از قبول جایزه ی پولیتزر خودداری نمود . دلیل او هم این بود که این اثر بر سایر آثار ارایه شده برتری ندارد .
کرامت منظوری
