در دنیای عکاسی یک مساله کاملا واضح است: در اغلب موارد از سه‌پایه ، که موثرترین وسیله‌ برای تهیه عکسهای شارپ است، استفاده نمی‌شود.
سیستمهای لرزه گیر که به نامهای مختلفی مانند Vibration Reduction ، Optical Stabilization و یا Anti Shake معروفند، برای رفع این نیاز همگانی ابداع شدند: نیاز به تهیه عکسهای شارپ بدون استفاده از سه پایه!
با استفاده از این سیستمها ، امکان تهیه عکسهای شارپ با سرعتهایی از شاتر وجود دارد که قبلا فقط با سه پایه امکان داشت. اولین بار این سیستمها در سال ۱۹۹۴ در دوربینهای ارزانقیمت Nikon و بعد در سال ۱۹۹۶ در لنزهای Canon برای دوربینهای EOS SLR عرضه شدند. از آن زمان تاکنون این سیستمها به یکی از مهمترین و باارزشترین فناوریهای عکاسی تبدیل شده‌اند.
امروزه در تعداد زیادی از لنزهای کانن (که با علامت IS مشخص می‌شوند) و نیکون (که با علامت VR مشخص می‌شوند) و نیز اخیرا در لنزهای شرکت سیگما، از این سیستم استفاده شده است. همچنین در دوربینهای غیرSLR مانند
Konica Minolta A2, A1, A200, Z3 ، Canon Powershot S1 IS ، Nikon 8800 و Panasonic Lumix FZ10, FZ20, FX5 و … این سیستمها بکار رفته اند. اخیرا در دوربین SLR جدید Konica Minolta 7D نیز این سیستم در خود دوربین بکار رفته است.


کارآیی
درکارآیی این سیستمها شک نکنید! امکان استفاده از ۲ ( و یا در برخی موارد ۳) پله پایینتر سرعت شاتر عملا اثبات شده است و این یعنی به واقعیت پیوستن یک رویا.
اما استفاده از این سیستمها نکاتی دارد که بدون توجه به آنها ممکن است نتوان از تمام کارآیی این سیستمها استفاده نمود.

۱- این سیتستمها قادر نیستند از محو شدگی عکسها بعلت حرکت سوژه جلوگیری کنند. بجز استفاده خاص آنها برای Paning، برای عکاسی از موضوعات متحرک کاربرد ندارند. بنابراین این سیستمها برای عکاسیهای ورزشی( بجز ورزشهایی که امکان استفاده از حالت Paning در آنها وجود دارد) مفید نخواهند بود.

۲- کلا تهیه عکسهای شارپ در بسیاری از اوقات به شانس نیز بستگی دارند. اگر کاربر تکنیک خوبی داشته باشد، این سیستمها میتوانند او را برای رسیدن به عکسهای شارپ یاری کنند و احتمال تهیه چنین عکسهایی را بالا ببرند. اما در اغلب اوقات نمیتوانند اشتباهات تکنیکی کاربر را جبران کنند. پس در عکاسی، تکنیک و دقت بالا همیشه لازم است.

۳- توصیه می‌شود که برای استفاده از این سیستمها باید طریق منظره یاب سوژه مورد نظر را دید و منتظر سکون سوژه شد و سپس دکمه شاتر را زد. در لنزهای نیکون این امکان وجود دارد که لرزه‌گیر را درست در هنگام نوردهی بکار بیاندازیم، اما کلا این روش چندان مورد قبول نیست.

۴- در مورد سوژه های دور، امکان استفاده از ۲ یا حتی ۳ پله پایینتر سرعت شاتر وجود دارد. اما برای موضوعات نزدیک بایستی از سرعتهای بیشتر شاتر استفاده شود.

۵- این سیستمها برای عکاسان طبیعت نیز بسیار جذاب است. چرا که امکان استفاده از دیافراگمهای کوچکتر (یک یا دو عدد بزرگتر F ) و در نتیجه افزایش عمق میدان وجود دارد. بنابراین فوکوس بهتر و دقیقتر در مورد سوژه های نزدیک از فواید استفاده از این سیستمها خواهد بود.

۶- امکان استفاده از سرعت ۱/۵۰ ثانیه با فاصله کانونیهای ۳۸۰-۴۲۰ میلیمتر در دوربینهای غیر SLR وجود دارد. در دوربینهای Konica Minolta A2 و Canon S1 IS و Panasonic Lumix این گونه عکسها به مراتب بهتر از دوربینهای سنگین SLR خواهند بود که در آنها ضربه آینه خود یک مشکل عمده در ایجاد لرزش محسوب می‌شود.

۷- اثرات سیستمهای لرزه‌گیر در فاصله کانونیهای زیاد به مراتب بیشتر از فاصله کانونیهای کم و عکاسی واید است.

۸- کلا بسیاری از عکاسان حرفه ای در هنگام عکاسی قادرند دوربین را تا حد بسیار زیادی بدون حرکت نگه دارند. این افراد ممکن است در سرعتهایی از شاتر به سمت استفاده از سیستمهای لرزه گیر روی بیاورند که دیگر در آن سرعتهای پایین، از این سیستمها نیز کاری ساخته نباشد.

مکانیسم
سیستمهای لرزه گیر یک مکانیسم بسیار منطقی دارند. میزان و جهت حرکت نامطلوب را تشخیص می‌دهند و با ایجاد یک حرکت مخالف به همان اندازه در اجزای لنز (و یا CCD در دوربین Konica )، حرکت و لرزش را خنثی میکنند. در مورد لنز، معمولا یک جزء یا گروهی از چند جزء در ساختمان لنز (با ضریب ۱.0X ) در این حرکت دخیلند. تشخیص میزان و جهت حرکت نیز بر عهده حسگرهای Gyro است که اطلاعات خود را به پردازشگر منتقل خواهند کرد.

سیستمهای لرزه گیر و سه پایه
آیا هنگام استفاده از سه پایه، باید سیستم لرزه گیر را خاموش کرد ؟
بر اساس اطلاعاتی که کانن در این زمینه منتشر کرده است، در هنگام استفاده از سه پایه بهتر است لرزه گیر خاموش باشد. احتمالا وقتی که حرکتی وجود نداشته باشد، این سیستمها در یک سیکل معیوب می افتند که باعث کاهش شارپنس عکس خواهند شد.
اما این همه ماجرا نیست. در یک سری از لنزهای کانن که لیست آنها را در زیر مشاهده می‌کنید، حسگر سیستم لرزه گیر، خود تشخیص می‌دهد که دوربین روی ۳ پایه است و سیستم لرزه‌گیر را وارد حالت Tripod خواهد کرد که در این حالت، این سیستم می‌تواند لرزشهای ناشی از حرکت آینه و حرکت شاتر را، در سرعتهای پایین جبران کند.

EF 28–۳۰۰mm f/3.5–۵.۶L IS USM
EF 70–۲۰۰mm f/2.8L IS USM
EF 70–۳۰۰mm f/4.5–۵.۶ DO IS USM
EF 300mm f/2.8L IS USM
EF 400mm f/2.8L IS USM
EF 400mm f/4 DO IS USM
EF 500mm f/4L IS USM
EF 600mm f/4L IS USM

کاربرد سیستمهای لرزه گیر در Paning
سیستمهای لرزه گیر در دو جهت افقی و عمودی عمل میکنند و تمام لرزشهای موجود در این دو محور را خنثی می‌کنند. حال فرض کنید که می‌خواهید از یک دوچرخه سوار، عکسی با پس زمینه محو تهیه کنید. بالاجبار در این حالت باید دوربین را در جهت حرکت سوژه، حرکت دهید. در این گونه مواقع اگر سیستم لرزه گیر روشن باشد ، عکس کاملا محو خواهد شد.
در اینجا می‌توان محور افقی سیستم لرزه گیر را خاموش کرد تا حرکت لازم دوربین در این جهت را خنثی نکند. اما چرا محور عمودی را روشن نگه داریم؟ اگر محور عمودی را روشن نگه داریم، سیستم می‌تواند حرکتهای نامطلوب دست در جهت بالا و پایین را درهنگام Paning حس کرده و در نتیجه عکس حاصله دارای یک پس زمینه محو عالی خواهد بود. در غیر اینصورت در پس زمینه محو بعلت حرکات عمودی دست، موجهایی مشاهده خواهد شد.

عکس سمت چپ بدون استفاده از لرزه گیر تهیه شده است. به وجود موج در پس زمینه محو دقت کنید و آنرا با پس زمینه محو یکدست سمت راست مقایسه نمایید که با سیستم لرزه گیر paning تهیه شده است.

در لنزهای IS کانن حالت خاموش بودن محورافقی با استفاده از یک سوییچ روی لنز قابل انتخاب است (mode 2‌). در لنزهای سیگما نیز سیستم مشابهی وجود دارد. اما در لنزهای نیکون سوییچی وجود ندارد بلکه خود سیستم VR لنز حرکت افقی دوربین را حس کرده و لنز را در حالت Paning قرار می‌دهد.
اما بخاطر داشته باشید که این سیستم در مورد سوژه هایی که در هنگام حرکت افقی، حرکات بالا و پایین نیز دارند، نمی‌تواند کاربرد داشته باشد. بنابراین در هنگام عکاسی از کانگورو این سیستم را کلا خاموش کنید!!

سیستم لرزه گیر در دوربین SLR !!

همانگونه که میدانید لنزهای سری IS کانن و VR نیکون امکان استفاده از سیستمهای لرزه گیر را برای دوربینهای SLR کانن و نیکون فراهم کرده‌اند. اما کونیکا مینولتا با معرفی دوربین Maxxum 7D ، این سیستم را در خود دوربین کار گذاشته تا امکان استفاده از آن با تمام لنزهای سازگار فراهم باشد. با توجه به اینکه لنزهای مجهز به سیستم لرزه گیر کانن و نیکون بسیار گرانقیمت هستند، این موضوع میتواند یک موضوع جذاب برای افرادی باشد که می‌خواهند بسمت سیستمهای SLR پیش بروند.
اما برخی عقیده دارند که این موضوع چندان نیز به نفع کونیکا نیست چرا که باید یک سری لنز جدید برای این دوربین عرضه نماید تا برای استفاده از این سیستم، دارای دایره روشن‌ سازی‌ لنز (Circle of illumination) بیش از مقدار لنزهای معمولی کونیکا باشند.
در مقابل، کونیکا می‌گوید که چون اندازه چیپ این دوربین کوچکتر از اندازه APC-S است (۱۶.۷×۲۵.۱mm )، بنابراین استفاده از این سیستم با لنزهای معمولی کونیکا نیز امکان دارد.

در نهایت بنظر می‌آید که بتدریج سیستمهای لرزه‌گیر، یکی از اجزای لازم عکاسی خواهند شد و علاوه بر لنزهای گرانقیمت و دوربینهای نسبتا گران غیر SLR، در دوربینهای متوسط نیز در دسترس عموم قرار بگیرند.

برای آگاهی از جزئیات کارآیی و مقایسه دقیق این سیستمها، در چند لنز از شرکت کانن، نیکون و سیگما و نیز در دوربینهای Canon S1 IS ، Konica Minolta A2 و Panasonic Lumix FZ10 این فایل pdf را که نتیجه بررسیهای دقیق مجله Popular Photography در آگوست ۲۰۰۴ است، دانلود نمایید.

منابع:

http://www.popphoto.com
http://www.dpreview.com/learn/?/key=image_stabilization
http://www.dpreview.com/learn/?/Glossary/Optical/Anti-shake_01.htm
http://www.dpreview.com/news/0402/04021219konicaminoltadimagea2.asp
http://www.dcresource.com/reviews/minolta/dimage_z3-review/index.shtml
http://www.ephotozine.com/equipment/tests/testdetail.cfm?test_id=331
http://www.pcmag.com/article2/0,1759,1602084,00.asp